Trajanova tabla – informacije i zanimljivosti

U severoistočnom delu Srbije nalazi se jedan od najvećih nacionalnih parkova u ovom delu Evrope, a to je Nacionalni park Đerdap koji je ovaj status dobio još 1974. godine.

Đerdap se nalazi sa desne strane reke Dunav, tačno između utvrđenja Diana i Golubačke tvrđave.

Ukupna dužina Đerdapa je 100 km, a ukupna površina 636 km² i zbog toga se smatra najvećim nacionalnim parkom u našoj zemlji.

Đerdapska klisura i čitav ovaj kompleks nisu značajni samo zbog svojih prirodnih lepota i karakteristika, već i zbog kulturne i istorijske baštine koju čuvaju.

Đerdapska klisura je najveća tzv. klisura probojnica u čitavoj Evropi. U njoj postoje tri kotline i četiri manje klisure: Sipska klisura, Oršavska kotlina, klisura Veliki i Mali kazan, Donjomilanovačka klisura, Gospođin vir klisura, Ljupkovska kotlina i Golubačka klisura.

Nacionalni park Đerdap je jedna divna galerija prirode. U njoj živi vrlo bogat skup životinjskog i biljnog sveta. Smatra se da na području Đerdapske klisure obitava više od 1100 biljnih vrsta, a najlepše od njih su kavkaska lipa, jorgovan, tisa, srebrna lipa, orah i mečja leska.

Đerdap ispunjavaju i mnoge životinje, a neke od njih su pod zaštitom kao ugrožene vrste. Ovde se može videti oko 150 različitih vrsta ptica (siva čaplja, orao zmijar, crna roda, suri orao, belorepan) i mnogo divljači (medved, divokoza, srna, ris, jelen, vidra, šakal).

U Đerdapskoj klisuri su otkrivene i brojne pećine (kažu da ih ima preko 1000), a svi koji imaju priliku da posete neku od njih, izlaze odatle zadivljeni.

Ono što ovaj deo naše zemlje čini jedinstvenim i izuzetno bogatim u kulturno-istorijskom i civilizacijskom pogledu jeste činjenica da se ovde nalazi jedan od najznačajnijih lokaliteta na celom svetu.

To je arheološki lokalitet Lepenski vir, važno neolitsko i mezolitsko nalazište. U Lepenskom viru su sačuvani tragovi najvažnije kulturne civilizacije iz praistorijskog doba. Još 1965. godine, na ovom mestu je pronađeno jedno praistorijsko ribarsko naselje.

Posle toga je otkriveno još sedam naselja, kao i 136 objekata, za koje arheolozi kažu da su verovatno izgrađeni u vreme između 9500. i 7200. godine pre nove ere!

Takođe, pronađeni su i ostaci naselja iz doba između 6250. i 5500. godine pre naše ere. Ne treba naglašavati koliko je ovakvo nalazište značajno za nauku i istoriju i to na svetskom nivou, kao i za razvoj turizma u našoj zemlji.

Već neko vreme ovaj arheološki lokalitet je uređen, natkriven i opremljen svim neophodnim muzejskim pomagalima kako bi posetioci mogli da se upoznaju sa izloženim artefaktima i uživaju u muzejskoj postavci na moderan način.

Sledeće mesto u okviru Nacionalnog parka Đerdap koje treba spomenuti, svakako je Golubačka tvrđava za koju kažu da je pravo čudo i remek-delo. Na mestu gde je davno podignuta Golubačka tvrđava, Dunav je širok 7 km. Tvrđava dođe kao neka vrsta čuvara ovog dela reke.

Sastavljena je iz tri dela: Gornji, Zadnji i Prednji grad, sa još 10 kula. Poslednja (deseta) kula je podignuta za vreme Turaka.

Tvrđava Golubački grad je ostatak nekadašnjeg grada Golupca koji je na desnoj obali Dunava postojao u srednjem veku. Mesto na kom je bio ovaj grad je najnepristupačnije mesto i predstavlja sam ulaz u klisuru.

Pre tesnaca, reka se širi i dostiže najveći raspon u celom svom toku, a kada se krene ka rumunskom selu Koronina i ka tvrđavi, nailazi se na sred reke, na jednu stenu koja ima visinu od 5 m.

Ova stena bukvalno viri po sredini toka i za nju su vezane razne legende. Stena se zove Baba-kaj. Na turskom jeziku to znači – pokaj se.

Srednjovekovni grad Golubac se spominje u spisima još u 14. veku. Tada je to bilo utvrđenje na kome je služila ugraska posada. Grad je očigledno podignut mnogo pre, ali ne postoje podaci koji bi ukazivali na to ko ga je podigao.

Jedino je sigurno da ova tvrđava nije nastala na mestu gde su nekada postojala ranovizantijska ili još ranija antička vojna utvrđenja.

Činjenica je da je Golubačka tvrđava podignuta po planu zbog toga što je ovo mesto oduvek bilo značajno u vojnom i strategijskom smislu.

Idući dalje tokom Dunava, nailazi se na još jednu značajnu znamenitost. To je stari grad Diana. On se nalazi niže od hidroelektrane Đerdap 1. Istraživanja kazuju da je grad-utvrđenje Diana podignuto u vreme Dačkih ratova, kada je na ovim prostorima vladao car Trajan.

Grad su zatim rušili i palili, a ponovo je obnovljen u vreme Justinijana, vizantijskog cara.

Put cara Trajana – Via Traiana

Đerdapska klisura je prepoznatljiva po svojoj vezanosti za period u kome je vladao rimski car Trajan. U Đerdapskoj klisuri je postojao Trajanov most, Trajanov kanal kao i Trajanova tabla koja i dalje postoji.

Sve to ima veze sa rimskim obalskim putem duž Dunava i njegovih klisura koji je bio jedan od najneverovatnijih graditeljskih poduhvata rimske carske epohe.

Car Trajan je rođen 53. godine, a umro 117. godine. Na rimski presto je došao 98. godine. Njega je bio usvojio prethodni car Nerva, a nisu bili ni u kakvom srodstvu. Kada je došao na vlast car Trajan je rekao da će sebe smatrati poštovanim tek kada pređe Eufrat i Dunav preko mosta i kada Dakiju načini rimskom provincijom.

Car Trajan je na samom početku drugog veka odlučio da nastavi gradnju puta kroz Đerdapsku klisuru tamo gde su i njegovi prethodnici ostavili svoje tragove graditeljstva. Takođe, odlučio je da napravi i most koji će biti ogromnih razmera.

Trajan je želeo da premosti Dunav i da na taj način njegove trupe mogu da dođu do Dačana.

Mesto gde će se graditi most je bilo izabrano na osnovu konfiguracije ovog terena. Na ovom mestu je Dunav bio male dubine i miran, a korito peskovito. Posao je poveren arhitekti Apolodoru iz Damaska.

Za svega dve godine, iznikao je Trajanov most (103-105. godina). On je bio širok 800 metara, a dug 1097.5 m. Kažu da je čitav milenijum ovaj most važio za najduži most na svetu.

Kasnije, izgled ovoga mosta je sačuvan tako što je uklesan na poznat Trajanov stub, koji ukrašava Trajanov forum u Rimu, a podignut je 113. godine.

Obalski rimski put dužinom Danubiusa, odnosno Dunava građen je po desnoj obali reke. On je zaista izvanredan pokazatelj visokog stepena razvoja ove civilizacije jer je bio izgrađen i na onim mestima gde se zna da nisu mogle postojati nikakve kopnene veze prirodnog tipa i gde su se strme obale i stene utapale u reku koja je imala vrlo opasne virove i oštre grebene.

Poznat Trajanov put je nadzirao granicu prema varvarskim plemenima i ujedno služio kao sigurna kopnena veza kojom se odvijao saobraćaj robe i ljudi.

U gornjoj klisuri Dunava, nekih 30 km uzvodno od Donjeg Milanovca, postojao je lokalitet koji je danas potopljen. To je stena Gospođin vir.

To mesto je poznato u čitavom arheološkom svetu kao lokalitet na kome su bili odlično očuvani tragovi konstrukcije rimskog puta niz obalu Dunava. Upravo iznad ovog puta su pronađeni takozvani komemorativni natpisi rimskih careva Tiberija, Klaudija i Domicijana.

Ovi natpisi su bili urezani u stenu. I danas se mogu videti kopije ovih natpisa u muzeju u Kladovu.

Car Trajan je, takođe, svoje doprinose i graditeljske podvige zapisao i sačuvao od zaborava na pločama koje su krasile sva mesta na kojima je izvodio radove. Jedna od tih komemorativnih ploča, koja je na sreću sačuvana, jeste ona koja je bila uklesana u Donjoj klisuri na prirodnoj steni i to stote godine, dakle u 1. veku.

To je danas čuvena Tabula Traiana ili Trajanova tabla. Pored nje, postoji još jedna, koju je Trajan postavio 101. godine, na glavnoj kapiji, odmah pored kanala, odnosno na tzv. Dianinim kataraktama.

Na sreću, čitav ovaj deo rimskog dunavskog puta je potpuno verno isklesan i predstavljen na Trajanovom stubu.

Kako izgleda Trajanova tabla i gde se nalazi?

Trajanov reljef (ili Trajanova tabla) postavljen je tamo gde je ovaj rimski imperator završio radove na probijanju puta kroz klisuru Dunava. Ujedno, stručnjaci kažu da je ovaj deo puta najnepristupačniji.

U današnje vreme, tabla-natpis je postavljena uzvodno od mesta Tekija nekih deset kilometara, tamo gde je izlaz iz kanjona Donja klisura i gde je Dunav najuži.

Tabla je ovde premeštena nakon potapanja rimskog puta posle izgradnje hidroelektrane Đerdap, između 1967. i 1969. godine.

Veličina Trajanove table je 8.20 x 3.85 metara. Tabla je urezana u stenu, iako tu ne postoji nikakva obala koja je prohodna. Oko teksta reljefa se nalazi tabla-bordura pravougaonog oblika, koja se zove tabula ansata (tabla sa drškama).

Njene dimenzije su 3.40 x 1.75 m. Trajanovu tablu drže sa strane dva isklesana mitološka bića sa krilima, ispod je figura bradatog muškarca koji kleči, a iznad su delfini. Sam tekst je ispisan u šest redova, normalno na latinskom jeziku.

Vreme je uspelo da izbriše dva poslednja reda. Zaštita reljefa koja se nalazi odozgo, u samom vrhu, ima ukrase u vidu rozeta i jednog orla sa raširenim krilima u sredini.

Kompletan reljef je nekada bio obojen crvenom bojom, ali danas postoje samo tragovi u udubljenjima.

Na tabli piše sledeće: “Imperator cezar, sin božanskog Nerve, Nerva Trajan Avgust, pobednik nad Germanima, veliki pontif, četvrti put postavljen za tribuna, otac domovine, konzul po treći put, planine je isklesao i postavio grede od kojih je napravljen ovaj put.”

Kako doći do Trajanove table?

Trajanova tabla je lokalitet kome je vrlo teško pristupiti.

Sa kopna se nikako ne može doći do table, već jedino vodenim putem.

Turisti se obično organizuju i krstare Dunavom, a onda se sa broda tabla posmatra izdaleka.