Titelski breg – informacije i zanimljivosti

U samom srcu Vojvodine, na teritoriji opštine Titel, nalazi se jedna od najpoznatijih lesnih zaravni u ovom delu Evrope – Titelski breg.

Ispod Titelskog brega nalazi se ušće Tise u Dunav, a nedaleko odatle je i ušće Begeja u Tisu.

Titel je jedno lepo naselje sa odličnim geografskim položajem, na tri reke, dva ušća i velikim lesnim platoom. Kada dođete u Titel, prvo što će vam skrenuti pažnju jeste jedan veliki kameni spomenik na samoj obali Tise.

To je i pravi dokaz da ste u Vojvodini. Priča koja prati taj spomenik, a to je da spomenik ima dva značenja, je interesantna.

On liči na prekinutu kariku jer je, s jedne strane, spomenik dignut u znak sećanja na borce iz narodnooslobodilačkog rata, a s druge strane, spomenik liči na tri prsta od kojih svaki pokazuje na jedan deo Vojvodine – Banat, Srem i Bačku.

To je i dokaz da se nalazite u samom srcu Vojvodine.

Šajkaška istorija

Kada se od ovog spomenika krene ka centru Titela, prolazi se kaldrmisanim drumom na kome su, sa obe strane, građevine koje datiraju iz perioda Šajkaškog bataljona i slavne šajkaške istorije Titela.

To je svetla tačka istorije titelske opštine jer je tada Titel živeo u svom punom sjaju.

Sam naziv šajkača (srpska kapa) i sam oblik šajkače je potekao upravo odavde. Kapa šajkača ima oblik, kažu, prevrnute šajke, odnosno ratnog broda koji je plovio vodama oko Titela i čuvao granicu.

Naši šajkaši – vojnici graničari iz čitave Šajkaške oblasti su se borili u ime Austrougarske vojske, ne samo na ovim područjima, nego i u čitavoj Evropi.

Pored reke se nalazi i predstava Jana Nepomukog koji je okrenut ka Tisi i čuva žitelje Titela i samo naselje Titel od poplava.

U Titelu se nalazi i bibilioteka, kao i galerija Stojana Trumića. On je bio naš vrsni ekspresionista koji je rodom iz Titela i koji je svom rodnom gradu ostavio preko 600 svojih radova.

Deo je izložen u današnjoj galeriji “Stojan Trumić”. Kada se od reke krene ka centru, sa desne strane je skretanje za Dositejevu ulicu u kojoj se nalaze zgrade stare preko 200 godina.

Tu se nalazi i etno-kuća Bogojević, gde se mogu videti postavke alata iz različitih zanatskih radionica koje su nekada postojale na ovom području.

Titelski breg i vidikovac Kalvarija

Kada ste u Titelu, naravno, obavezno je popeti se na Titelski breg. Na njemu se nalazi vidikovac Kalvarija sa koga se vidi dobar deo Vojvodine: ravni Banat, brdoviti Srem, ušće Begeja u Tisu. Od zaposlenih u kancelariji Specijalnog rezervata prirode Titelski breg možete čuti brojne priče koje su svakako interesantne.

Vidikovac Kalvarija i sam Titelski breg su veoma značajni za čitavu titelsku opštinu i za ceo region. Pre svega, Titelski breg je svedok klimatskih promena koje su se dešavale unazad oko 600-650.000 godina. Kao takav on je bio vrlo interesantan za naseljavanje, pa na samom Titelskom bregu ima nekoliko važnih arheoloških lokaliteta.

Jedan od njih je i Kalvarija kao kulturno dobro od izuzetnog značaja jer je višeslojni arheološki lokalitet.

Kalvarija je dobila ime po mestu na kome je razapet Isus Hristos, jer je i ovaj naš lokalitet na uzvišenju. Nekada je i postojalo raspeće sa Isusom na Kalvariji, ali ga danas više nema.

Specijalni rezervat prirode obuhavata samo obode Titelskog brega, inače čitav lesni plato je dosta velika površina koja se prostire istočnim delom duž toka reke Tise, između Titela, Loka, Vilova i naselja Mošorin.

Sva ova mesta se nalaze na teritoriji opštine Titel. Sam rezervat prirode obuhvata tek uzan obod Titelskog brega, s obzirom na to da je čitav plato velika oranična površina vekovima unazad.

Samo na tom uzanom delu, opstale su određene biljke tipično stepske vrste koje su od izuzetnog značaja na međunarodnom nivou zbog kojih je, između ostalog, taj pojas i stavljen po zaštitu.

Sa druge strane, lesni plato je svedok klimatskih uslova koji su se dešavali mnogo godina unazad, i mnogi geolozi i geomorfolozi često dolaze kako bi istraživali Titelski plato, odnosno breg.

Na ovom mestu se može naći oko 140 vrsta ptica. Mnoge od njih su gnezdarice i tipične su za stepska staništa, a s obzirom na blizinu Carske bare i ribnjaka ima i mnogo vrsta ptica koje su tipične za močvarna staništa.

U ornitološkom smislu, Titelski breg je značajan i na međunarodnom nivou, pa je proglašen za IPA-IBA područje.

Na Titelskom bregu se nalaze arheološki lokaliteti koji datiraju iz 1700. godine pre nove ere, pa su i oni jedan od razloga stavljanja ove oblasti pod zaštitu države.

Atilino blago ispod Titelskog brega

U ovom kraju se često može čuti kako je blago Atile, hunskog vođe, zakopano ispod Titelskog brega, odnosno ispod današnjeg korita reke Tise. Istraživači ovu legendu baziraju na dve istorijske činjenice.

Prva činjenica jeste da je reka Tisa koja sada protiče istočnom stranom Titelskog brega, nekada proticala severnom stranom i sa druge strane, negde u blizini Vilova, se ulivala u vode razlivenog Dunava.

Titelski breg je tada bio ostrvo usred reka i rukavaca, pa je moguće da je na ovom ostrvu i ostalo neko zakopano blago. Druga istorijska činejnica jeste da Rimljani uglavnom nisu prelazili Dunav i da su Huni vladali ovim prostorima.

Odavde su upadali u manja rimska naselja, pljačkajući ih. Tako se legenda o Atili, Biču božjem, hunskom vođi, bazira na ovim istorijskim činjenicama.

Pretpostavlja se da je Atila upravo sa Titelskog brega, sa svojim Hunima, jahao i prelazio Dunav, napadajući rimska naselja i otimajući blago.

Specijalni rezervat prirode

Specijalnim rezervatom prirode upravlja Ustanova za zaštitu prirode i kulturnih dobara Titelski breg.

Oni su nadležni za granice Specijalnog rezervata prirode, ali su nadležni i za uređenje divnih vidikovaca, eko-učionica, dečjih igrališta i ostalih sadržaja, poput, npr. edukativnih tabli koje se mogu videti u granicama rezervata.

Nekada je na Titelskom bregu postojala tvrđava koja datira verovatno iz 11. veka. Tvrđava je nastala tako što je na ovom mestu ustanovljen avgustinski manastir koji je u tom periodu bio centar pismenosti.

Manastir sa svojim dodatnim ekonomskim objektima se širio vremenom, utvrđivao i od toga je nastala svojevrsna tvrđava na Titelskom bregu. Ispod nje je bilo podgrađe, a danas je to deo tzv. donjeg Titela kako lokalci vole da kažu.

Tvrđava je opstajala i menjala svoj oblik sve do potpisivanja Karlovačkog mira. Onog momenta kada je potpisan Karlovački mir, s obzirom na to da je jedan od uslova mira bio da se tvrđave koje se nalaze u graničnim područjima više ne obnavljaju, tako ni ova tvrđava koja je više puta napadana od strane Turaka nije više obnavljana i prepuštena je vremenu i stanovništvu.

Ubrzo, tvrđava je bila ruinirana jer su stanovnici odnosili materijal za izgradnju svojih objekata. Danas se na ovom mestu nalaze samo dva-tri vidljiva kamena, ostaci nekadašnje tvrđave.

Eko-učionice, dečija igrališta i info-table koje se nalaze na teritoriji Specijalnog rezervata prirode služe, pre svega, u edukativne svrhe, ali isto tako i u zabavne svrhe. Ljudi odgovorni za ovaj deo rezervata su srećni kada mogu da ugoste đake iz čitave zemlje i regiona.

Na sreću, sve je više škola koje organizuju ekskurzije za najmlađe upravo na ovoj destinaciji.

Ono što putnike-namernike oduševljava jeste prizor na koji nailaze putujući u pravcu Novi Sad-Titel.

Naime, u jednom momentu dolaze do padina Titelskog brega sa jedne strane puta, a sa druge strane nailaze na Ločke pašnjake gde postoje dva đerma koja su i dalje u funkciji. Ovi pašnjaci su takođe interesantni po tome što su stanište jedne vrlo retke i ugrožene vrste tekunica.

Ove tekunice se često povlače sa pašnjaka na padine Titelskog brega u zavisnosti od površinskih voda na pašnjacima.

Takođe, mnogi znaju da se na ovim pašnjacima pored puta nalaze i čuvene Ločke vodice, pa veliki broj ljudi zastaje kako bi natočili ovu lepu sumporovitu vodu sa izvora.

Na obali Tise se nalaze tri čarde i jedno lepo uređeno kupalište sa koga se gleda direktno na ušće Begeja u Tisu, a organizuju se i krstarenja brodićima.