Reka Lim – informacije i zanimljivosti
Otoka divnog Plavskog jezera u Crnoj Gori, koje se nalazi na 999 m nadmorske visine jeste reka Lim.
Ova vrlo živopisna reka čiji tok kreće ispod planina Prokletija prolazi kroz Srbiju, Crnu Goru, Albaniju, Bosnu i Hercegovinu i Republiku Srpsku. Obilazi više gradova i svakome daje poseban šarm. To su gradovi Prijepolje, Rudo, Priboj, Berane, Andrijevica, Bijelo Polje.
Između Višegrada i Goražda, ispod Međeđe, na nadmorskoj visini od 299 m, Lim postaje pritoka moćne Drine.
Ova čudesna reka ima divnu zelenkastu boju vode, bogata je ribom, a na svom toku svedoči o postojanju mnogih kulturno-istorijskih spomenika.
Njenu dolinu odlikuje kompozitni sklop, a od velikog je značaja što se na njoj mogu organizovati kajakarenja i splavarenja, pa to doprinosi razvoju turizma na ovoj reci.
Na reci Lim postoji i jedno veštačko jezero, akumulacionog tipa. To je Potpećko jezero.
Nastalo je zahvaljujući podizanju hidroelektrane Potpeć. Pored ove hidroelektrane postoji i Bistrica. Ova hidroelektrana je nastala nakon izgradnje brane pod imenom Radoinja.
Kada je ova brana napravljena, tok reke Uvac je propuštan kroz optočni tunel.
Radoinja je kamena brana na reci Uvac i udaljena je 43 kilometra od ušća reke Lim.
Lim – izvor energije
Na toku reke Lim koji ima dužinu od 211 km i visinsku razliku od 721 m, postoji veliki energetski potencijal koji je iskorišćen na pravi način. Postoji skup od četiri hidroelektrane koje su podignute na ovoj reci i koje se zajedničkim imenom nazivaju Limske hidroelektrane.
To su već pomenuta Bistrica, potom Kokin Brod, Uvac i Potpeć.
Prosečni pad Lima iznosi 2.9 %, a dubina i širina reke u najvećem zavise od njenog vodostaja. Pošto je
Uvac najveća pritoka reke Lim, to se i hidroelektrane na njemu ubrajaju u limske. Ogroman hidroenergetski potencijal reke Uvac je iskorišćen za izgradnju tri hidroelektrane posle Drugog svetskog rata, pa se značaj ovih objekata odnosio i na razvijanje mesta u okolini.
Prva hidroelektrana koja je napravljena na reci Lim je hidroelektrana Potpeć. Ova elektrana akumulira i koristi vodu iz elektrana na Uvcu.
Njena postrojenja se nalaze sa desne strane reke, pored brane, a brana je napravljena na 6 kilometara od Priboja i tako pravi jezero koje je dugo 23 kilometra.
Otkud reci Lim njeno ime?
Ima više pretpostavki kako je reka Lim dobila svoje ime. Jedni tumači smatraju da ime potiče od latinske imenice limes koja u prevodu znači granica.
Ovo tumačenje je potpomognuto činjenicom da je Lim još od starih vremena predstavljao prirodnu granicu među državama na ovoj teritoriji. U rimsko doba, tu su se susretala dva carstva – zapadno i istočno rimsko carstvo.
Nešto više stotina godina kasnije, Lim je razgraničavao Habzburšku monarhiju i Otomansko carstvo.
Ako se malo ozbiljnije pretraže istorijski podaci, doći će se do činjenice da Lim zapravo nikada nije mogao da bude granica jer se Polimlje uvek nalazilo u sklopu Vizantije, dakle istočnog carstva, pa tako teorija o limesu pada u Lim, odnosno u vodu.
Neki drugi tumači smatraju da je ime reke u vezi sa rečju llyn ili llym iz keltskog jezika. Na keltskom ova reč znači jezero ili voda. Moguće je da je ova teza istinitija jer Lim zaista izvire iz Plavskog jezera.
Interesantno je da je utoka Plavskog jezera reka Ljuča. Na albanskom Lumi, odnosno Ljumi, znači – reka, a Ljuča je umanjenica od reči ljumi. Pošto na gornjem toku reke Lim uglavnom žive Albanci, a poznato je da je albanski jezik romanskog porekla, sasvim je moguće da ime reke Lim zaparavo potiče odavde.
Zvanično, izvorište reke Lim se nalazi visoko, čak na 999 m. Na ovoj visini Lim ističe iz Plavskog jezera, ali pošto je jezero protočno, onda se izvor reke Lim može potražiti i pre nego što vodeni tokovi uđu u jezero.
Reka koja utiče u Potpeć, kao što smo rekli, jeste reka Ljuča. Ova reka nastaje od dve reke – Vruja i Grnčar. Grnčar ima veću snagu a izvire ispod Maglića na visini od 2142 m.
Tok reke Lim i značajni manastiri u Polimlju
Interesantno je pratiti kuda sve protiče reka Lim. Čitava ova putanja je ispunjena naizmeničnim prolaskom kroz kotline i klisure. Kreće iz plavsko-gustinjske koltline da bi potom ušla u Sutjesku klisuru.
Posle toga ulazi u Beransku kotlinu, a onda opet u klisuru pod imenom Tivranska.
Kada izađe iz Tivranske klisure, širi se u Bjelopoljsku kotlinu, da bi potom ušla u Dubrakovačku klisuru. Iza ove klisure, sledi veliki kanjon koji je dug 11 km, a visine litica sa jedne i druge strane su i do 550 m.
Ova klisura je danas zvanična državna granica između Crne Gore i Srbije i zove se Kumanička klisura.
Kada prođe Kumaničku klisuru, Lim se širi na Brodarevu kotlinu, nakon čega se obala opet sužava. Tek nakon toga, sledi Prijepoljsko polje, gde Lim u sebe prima Mileševku, malu reku. Kada Lim prođe kroz Prijepolje, opet ulazi u klisuru koja se završava tek na mestu gde se Uvac uliva u Lim.
Nedaleko odavde, nakon vijugave doline, Lim napušta Srbiju i odlazi u Republiku Srpsku. Malo dalje od mesta Rudo, Lim hrli ka Drini i na nadmorskoj visini od 299 m, blizu Međeđe, ulazi u Višegradsko jezero.
Na ovakvom bogatom toku, reka Lim ima priliku da se susretne sa različitim kulturama, da pozdravi različite krajolike, da bude deo staništa mnogih životinjskih i biljnih vrsta i da pruži pomoć u razvoju turističkih potencijala ovih krajeva.
U Polimlju ima čak pet vrlo značajnih manastira Srpske pravoslavne crkve. Najstariji je manastir Sveti Petar u Bijelom Polju koji potiče s kraja 12. veka i koga je podigao Miroslav, rođeni brat velikog župana Stefana Nemanje.
Ktitor Miroslav je naručilac našeg najstarijeg sačuvanog ćirilskog rukopisa na srpskoslovenskom jeziku, Miroslavljevog jevanđelja.
Drugi važan manastir pokraj reke Lim je manastir Đurđevi stupovi. Ovaj manastir je podignut na početku 13. veka, a ktitor je Prvoslav Tihomirović, inače sin Tihomira Zavidovića.
Važna zadužbina za srpski narod jeste zadužbina Stefana Vladislava iz prve polovine 13. veka – Mileševa.
U ovom manastiru se nalazi jedna od najlepših fresaka srpskog srednjovekovnog slikarstva – Beli anđeo. Takođe, u priprati manastira je nekada bilo položeno nepropadljivo telo Svetog Save.
Tu su još i manastiri Davidovica i Kumanica, oba iz 13. veka.
Splavarenje Limom
Splavarenje rekom Lim, odnosno rafting na Limu postoji skoro dvadesetak godina. 2000. godine su neki klubovi iz Prijepolja zasnovali Limsku regatu i od tada se ona održava krajem maja, odnosno početkom juna, svake godine.
Lim je zbog svojih divljih voda vrlo zanimljiva i izazovna reka za ovu vrstu uživanja. Danas u ponudi postoji nekoliko deonica za organizovano splavarenje, a svaka ima različitu dužinu i težinu.
Na nekim deonicama se splavari tokom cele godine, dok je na nekim moguće splavariti samo od proleća pa do jula meseca.
Deonica Plav-Murino je duga 10 km i smatra se 3. i 4. kategorijom po težini. Potom ide deonica Murino-Andrijevica koja je duga 13 km i spada u 2-3. kategoriju. Zatim sledi deonica Andrijevica-Berane. Dugačka je 17 km i spada u 1. kategoriju po svojoj težini.
Najkraća deonica, za početnike splavare jeste deonica Tifran. Ona je duga svega 3 km. Potom sledi dugačka deonica od 20 km Tifran-Zaton i isto tolika Zaton-ušće Bistrice. Tifran-Zaton spada u 1. kategoriju po svooj težini.
Sada već poznata manifestacija Limska regata, prvi put je sprovedena 16. juna 2000. godine. Tada je, kao što smo već spomenuli, jedna grupa ljudi iz Prijepolja koji su se bavili planinarenjem i skijanjem, organizovala ovu regatu i nastavila sve ove godine da održava tradiciju.
Regata se održava svakog poslednjeg vikenda u maju i traje tri dana. Ukupna staza je duga 130 km.
Kreće se od izvora reke, a završava se na ušću Mileševke u Lim. Na ovoj manifestaciji se okupljaju svi zaljubljenici u rafting iz Srbije, Bosne, Crne Gore, ali i iz drugih zemalja.
Organizatori regate kažu da je ova manifestacija veoma značajna zato što je međunarodnog karaktera i zbog toga što se na taj način okupljaju prijatelji i ljubitelji ovog adrenalinskog sporta iz susednih država.
Takođe, iz godine u godinu, interesovanje za ovaj sport raste, a to doprinosi razvoju turizma.
Kupanje na Limu – plaža Petrovac u Prijepolju
Plaža Petrovac se smatra najposećenijom i najlepšom plažom na reci Lim, odnosno na celokupnom njenom toku. Ova plaža je uređena, a nalazi se odmah pored magistralnog puta.
Na plaži postoje toaleti, veliki parking i dovoljno prostora za kampovanje.
Prilaz vodi je obezbeđen, pa se i deca mogu bezbrižno kupati u plićaku. Na ovoj plaži se nalazi i poznata stena Petrovac sa koje najhrabriji skaču u reku.
Na steni su napravljene platforme za skakanje, a najviša platforma se nalazi na 16 m. Od 1998. godine, skokovi u Lim se sprovode zvanično kao sportska manifestacija.