Azovsko more – informacije

Azovsko more važi za najpliće more na svetu, koje je na severu okruženo Ukrajinom koju odlikuje veoma raznovrsan geografski položaj, kao i klimatski uslovi, dok je na zapadu, jugu i istoku okružena najvećom državom na svetu, Rusijom, ujedno i najvećom državom u Evroaziji.

Koja se graniči sa čak 18 država, u ovoj predivnoj državi nalazi se najhladnije mesto na svetu- Ojmjakon sa najniže izmerenom temperaturom od -71,2 stepena Celzijusa.

Povezano je Kerčkim moreuzom čija je uloga da spaja akvatoriju, odnosno vodenu površinu koja ima određenu namenu ili svojstvo, Azovskog mora na severnoj strani sa Crnim morem na jugu.

U Crno more se ulivaju sledeće reke: Dunav, Južni Bug, Dnjestar, Dnjepar, Rioni i Don, ovo more obuhvata površinu od neverovatnih 436.400 kilometara kvadratnih, ne uzimajući u obzir Azovsko more, koje je na jugu ograničeno sa Pontijskim planinama, na istoku Kavkavskim planinama, Krimske planine ga ograničavaju sa severa, dok ga na jugozapadu ograničava Stranđža.

Pored spajanja akvatorije Azovskog mora sa Crnim morem, ovaj moreuz takođe ima ulogu da razdvoji poluostrvo Kerč na zapadu, koje se nalazi u Republici Krim, od Tamanskog poluostrva koje važi za najveće poluostrvo Ruske Federacije, na istoku.

Kerčki prolaz se prostire na dužini od oko 45 kilometara, dok njegova širina varira između 4,5 i 15 kilometara, a maksimalna dubina iznosi 18 metara.

Kao što smo već napomenuli ovo more važi za najpliće more na svetu, čija prosečna dubina iznosi 13 metara, dok najveća dubina iznosi svega 15,3 metara. Krasi ga glatko i ravno dno, koje se blago porubljuje u pravcu kretanja ka sredini mora.

Međutim, na mestima sa velikim nanosima mulja, dubina mora je znatno manja, tu presečna dubina iznosi oko 1 metar. Takva mesta u kojima je prosečna dubina svega 1 metar su limani, lagune, prirodni nasipi, i zatoni.

Pojedine lagune, odnosno zalivi odvojeni od mora peščanim nanosima, uglavnom nemaju veću dubinu od pola metra.

Najinteresantniji je kompleks laguna koji se naziva Sivaš, čija se prosečna dubina kreće od pola metra do 1 metar, a najveća dubina iznosi tri metra.

Ovaj kompleks laguna pokriva 2.560 kvadratnih kilometara na severoistoku Krima, poluostrva koje je pod faktičkom kontrolom Rusije, koja ga politički deli na Republiku Krim i grad sa federalnim statusom Sevastopolj.

Tokom godine, Sivaš primi blizu 1,5 kubnih kilometara vode, ali zbog svoje površine i plitkosti u njemu voda veoma brzo ispari, što za posledicu ima visok salinitet od 170 promila što ga čini izuzetno značajnim za proizvodnju soli.

Morska struja koja preovlađuje ovim morem kreće se u suprotnom smeru od kazaljke na sat.

Dvadesetak reka koje se ulivaju u njega pored saliniteta svakako da pogodno utiču na njegovu dubinu, kao i izgled dna, odnosno faunu unutar njega, kao i floru oko njega. Te stoga, obilje planktona ima za posledicu ogromno riblje bogatstvo.

U Azovskom moru salinitet se kreće između 1 do 15 promila, za razliku od okeanskih kod kojih iznosi 30 do 40 promila, naravno sve u zavisnosti od mesta u moru (okeanu), kao i u zavisnosti od godišnjeg doba.

Salinitet koje ima more, kao i njegova plitkost, čine more veoma pogodnim za zamrzavanje, odnosno formiranje morskog leda.

Formiranje morskog leda se može desiti bilo kad i bilo gde u periodu od decembra meseca do prve polovine marta meseca.

Azovsko more se tokom čitavog 18. i 19. veka, pa sve do kraja 1970- ih godina bilo je redovno celo zamrzavano, svake godine do početka februara, dok danas, usled sadašnjih klimatskih uslova ono se ne zamrzava celo.

Teorije nastanka imena

Što se tiče porekla imena mora, postoji nekoliko teorija, od kojih je najpopularnija ta da je ime mora poteklo od imena polovackog (ovde se misli na Kumane koji su predstavljali narod turkijskog porekla, a živeli su u Kipčanskom kanatu.

Važili su za nomadsko pleme koje je nastanjivalo predele severno od Crnog mora, pod imenom Kumanija koja se nalazila duž reke Volge) kneza po imenu Asuf ili Azum, koji je svoj život izgubio 1067. godine braneći grad u ovoj oblasti.

Veliki broj naučnika izvodi ime od grada Azaka ili Azova koji se nalazi u Rostovskoj oblasti u Rusiji.

On je svega 7 kilometara udaljen od Azovskog mora, a laži na reci Don čije je ušće oduvek važilo za značajno i veliko trgovinsko središte. Azov na turskom jeziku znači “nizak“, što se pretežno odnosi na njegov položaj.

Postoji još jedna teorija po kojoj je Azovsko more dobilo ime na osnovu značenja naziva prvog slova staroslovenskog jezika, “Az“ koje u istoimenoj azbuci ima značenje prvoga. Kao i danas, nastavak “ov“ označava pripadnost.

Ukoliko bismo se udubili u posmatranje kontinentalnog dela slovenskog življa, uočili bismo da je ovo bilo “Prvo“ more posle koga bi se ređala ostala mora, a to su: Crno more, Egejsko more, Mramorno more, Sredozemno more i mnoga druga.

Što bi značilo da odrednicu prvog mora koje je najbliže kopnu, sa kog se kreće u plovidbu, predstavlja Azvsko more.

Odakle vidimo da je na osnovu naučne disipline koja se bavi proučavanjem oblika kao i karakteristika površine Zmlje, termin Slovenskog naziva, a ne Turskog kako se ranije mislilo, jer je ime mora egzistiralo pre nego što je turski narod naselio predele Male Azije.

Značajne informacije o pritokama Azovskog mora

Azovsko more se prostire na dužini od 340 kilometara, dok je široko oko 135 kilometara. Dve glavne reke se ulivaju u ovo more, to su reka Don, koja važi za jednu od glavnih reka kada je evropski deo Rusije u pitanju, ova reka izvire kod grada Novomoskovska u Tulskoj oblasti.

Reka Don se prostire na dužini od 1.950 kilometara, a veoma je značajna jer se na njoj nalazi ogromno veštačko jezero Cimljansko jezero koje zauzima površinu od 2.700 kvadratnih kilometara i zapreminu od 23,9 kubnih kilometara.

Neki od najvećih gradova kao što su Voronjež (prema popisu stanovništva iz 2010. godine brojao je blizu 900.000 stanovnika) i Rostov (prema popisu iz iste godine, brojao je 1.089.851 stanovnika) se nalaze na reci Don.

Druga glavna reka koja se uliva u Azovsko more je reka Kubanj sa dužinom toka od oko 870 kilometara predstavlja najveći reku na severnom Kavkazu.

Posle reke Don važi za najveću pritoku Azovskog mora, Čerkesk, Nevinomisk, Kropotkin, Armavir, Krasnodar i Temrjuk su najveći gradovi koji leže na obalama ove reke. Ukupna površina sliva iznosi 57.900 kilometara kvadratna, sa zapreminskim protokom od 425 kubna metra u sekundi, u nju se uliva oko 14.000 većih i manjih pritoka.

Ove reke su veoma značajne jer su zaslužne za niži salinitet vode mora, odnosno stepena slanosti otopljene soli u vodi, koji svakako predstavlja jednu o najvažnijih osobina morske vode.

Ove dve reke pored smanjenja salaniteta, unose velike količine mulja u Azovsko more.

Na zapadu leži Arabatska prevlaka koja predstavlja uži deo zemlje između dve vodene mase, a prostire se od grada Geničesk koji se nalazi na kontinentalnoj obali Ukrajine, do poluostrva Kerč na Krimu.

Arabatsa prevlaka je duga 112 kilometara, čija dužina varira od svega 270 metara do čak 8 kilometara, a odvaja Azovsko more od Siviškog zaliva koji je poznat po tome što je izuzetno slan i izolovan.

Trenutna dešavanja

Od septembra meseca 2018. godine primećen je u Berdjansku mali oklopni brod mornarice prevožen teretnim kamionom.

Ukrajinski vojni portal je naveo da se do kraja godine planira izgradnja kompletne pomorske baze mornarice Ukrajine upravo na Azovskom moru, pored toga će takođe doći do raspoređivanja brodskog diviziona.