Sopotnica vodopad i planina Jadovnik – info i zanimljivosti

Sopotnica je smeštena u jugozapadnom delu Srbije, nedaleko od Prijepolja, gradskog naselja koje pripada opštini Prijepolje i Zlatiborskom okrugu, a smešten je u podnožju planine Jadovnik. Smeštena je na istoimenoj reci koja protiče kroz naselje, na reci Sopotnica nalaze se poznati vodopadi Sopotnice, a samo naselje broji jedva 148 stanovnika prema popisu iz 2011. godine.

Poznato je po kvalitetnim mlečnim proizvodima, a u izobilju ima voća, lekovog bilja kao i gljiva. Svakog leta se na ovom mestu organizuju planinski kampovi, a takođe kraj je veoma pogodan za ekstremne sportove, kao što su sportsko penjanje, planinarenje, rafting, takođe je veoma popularan planinski biciklizam, a za one koji vole da uživaju u nešto mirnijim aktivnostima preporučuju se lagane šetnje, lov i ribolov.

Seoski turizam je odlično razvijen, njemu doprinose brzaci reke Sopotnice kao i neverovatni slapova koji predstavljaju glavnu turističku atrakciju na ovom mestu. Zanimljivo je pomenuti  da je voda sa ove reke veoma pogodna za pravljenje mlinova, što se takođe ubraja u jedno od obeležja ovog divnog mesta. Nekada davno stare vodenica i valjarice, koje se nalaze na putu do vodopada, imale su značajnu ulogu u selu, a u njima se mlelo žito, ova delatnost je nekada bila najvažnija u selu.

Danas možemo slobodno reći da se koriste kako bi nas podsetile na nekadašnja vremena, te je nekolicina obnovljena u vidu etno muzeja sa svojom unikatnom unutrašnošću koja predstavlja spoj kamena i drveta, a ubraja: stare alate, kamene mlinove i ognjište.

Selo Sopotnica se nalazi na nadmorskoj visini od 1200 metara, udaljeno je od Beograda čak 300 kilometara, od kog možete doći preko magistralnog puta Beograd- Podgorica, kao i železničkom prugom Beograd- Bar, a nalazi se na samo 15 kilometara od Prijepolja. Prema popisu od pre 16 godina, u Prijepolju je živelo 15 031 stanovnika, a poznat je jer se u njemu za vreme Drugog svetskog rata odvijala nadaleko čuvena “Prijepoljska bitka“ novembra 1943. godine. Prijepolje obuhvata srednje Polimeje, gde je prosečna nadmorska visina 1200 metara, dok je na primer vrh Katunić koji se nalazi na Jadovniku visok 1743 metara, a za najnižu tačku se može smatrati ušće Mileševke u Limu na svega 440 metara nadmorske visine.

Sopotnica je veoma malo selo, a zbog svojih prekrasnih vodopada nalazi se na vrhu turističkih mesta koje treba posetiti i istražiti. Pored Sopotnice, ova planina obuhvata brojne zanimljivosti, kao što su: stare vodenice, netaknuta priroda, stoletne bukve, kao i neverovatno ukusnu hranu. Slapovi Sopotnice, poznati pod nazivom Spomenik prirode Slapovi Sopotnice, obuhvataju izvorište toka reke Sopotnice sa nekoliko privremenih i stalnih vrela i izvora koji formiraju tokove koji će se prvo spojiti, a zatim će praviti seriju vodopada, odnosno mesta slobodnog pada vode u rečnom toku, a javljaju se na mestima kao rezultat nepravilnosti odnosno nagle promene u uzdizanju- elevaciji reljefa.

Prema nastanku vodopadi mogu biti: tektonski, erozivni i akumulativni. Spomenik prirode “Slapovi Sopotnice“ je zaštićeno prirodno dobro od 2005. godine, a površina na kojoj se prostire ovaj spomenik prirode iznosi 209,34 hektara, takođe je na ovom mestu utvrđen režim zaštite drugog tepena sa odgovarajućim kodeksom ponašanja radi ispunjenja istog.

Bioflora Sopotnice je veoma raznovrsna, a u njen sastav spadaju ukupno 62 vrste, od kojih čak 52 vrste mahovine i 10 jetrenjača, što predstavlja visoku raznorodnost za ovako malo područje. Područje se odlikuje brojnim specifičnostima mešovite etničke sredine, raznovrsnim objektima koji predstavljaju važan element ukupne vrednosti ove doline, a takođe je poznato po izuzetnom tradicionalnom gostoprimstvu.

Do samih vodopopada nije moguće doći prevoznim sredstvom jer su vodopadi zarobljeni liticama, te je prilaz do njih jedino moguć pešačenjem uz kamenite puteve koji su jasno i vidljivo markirani, te postoji veoma mala verovatnoća da se izgubite.

Postoji i drugi put, koji je mnogo teži, a to je da idete uz strmu padinu dosta neprohodnijim prečicama uz samu reku, ka huku koji nastaje pri snažnom padu vode, preko klizavog kamenja. Huk je toliko glasan da nadjačava sve, neophodno je da budete izuzetno pažljivi prilikom prelaska preko kamenja koje je vlažno.

S obzirom da voda reke Sopotnice protiče kroz oblast razvoja kraškog porocesa, odnosno teren koji čine stene karbonatnog sastava, planinu Jadovnik, pa u svom sastavu ima određen procenat kalcijum- bikarbonata, tj rastvorenog krečnjaka.

Kao posledica ovoga, oko Sopotničkih izvora, voda postaje uzburkana, a ugljen- dioksid se oslobađa iz rastvorenog krečnjaka, poznato je da je on najštetniji gas posle metana, koji je od njega štetniji čak 23 puta. Na lišću i mahovinama dolazi do izlučivanja kalcijum- karbonata, kao i do taloženja istog, a njega prepoznajemo kao žućkastu šupljikavu stenu koja je poznata pod nazivom siga. Ovakve hemijske sedimentne stene nastaju oko hladnih izvora, a spadaju u grupu karbonatnih jedinjenja.

Ono po čemu je siga prepoznatljiva je šupljikava tekstura, koja nastaje kao posledica izumiranja biljaka na mestima gde se kalcit taloži. U izvornom delu reke Sopotnice utvrđeno je nekoliko različitih nivoa naslaga sige. Reka pravi izvaredne slapove, brzake i vodopade, a prvi od vodopada nalazi se iznad samih vodenica od kog se dalje nadovezuju nova račvanja, manji slapovi sve do najvišeg vodopada.

Dimenzije vodopada reke Sopotnice variraju, na trećem nivou nalazi se najveći od njih sa visinom od 25 metara, dok se ostali vodopadi nalaze na visini između 19 i 23 metara. Nekolicina ljudi nakon obilaska velikog vodopada nastavlja svoj put kroz Sopotnicu, gde reka nastavlja svoj tok sve do ušća u Lim. Lim protiče na dužini od 220 kilometara kroz Crnu Goru, Srbiju, kao i Bosnu i Hercegovinu, da bi se na kraju ulilo u Drinu.

Voda je veoma čista i hladna, a poznato je da je iz nje vađen kamen koji se ugrađivao u zidove manastira Mileševa. Ovaj manastir se nalazi na reci Mileševki, po kojoj je i dobio ime, na samo 5 kilometara od Prijepolja. Datira iz 13. veka, tačnije, građen je 1218. i 1219. godine, a predstavlja zadužbinu kralja Vladislava, sina kralja Stefana Prvovenčanog. Sazidan je u raškom stilu, koji naginje ka formama klasične antike, a u to vreme je bio srednjovekovni kulturni centar s obzirom da se u njemu nalazila najstarija škola i štamparija.Tvrtko Kotromanić je 1377. godine u ovom manastiru bio krunisan za kralja Bosne i Srbije, dok je Stefan Vukčić Kosača od Svetog Save dobio titulu hercega 1446. godine, po čemu je Hercegovina dobila ime.

Mošti Svetog Save su se sve do 1594. godine nalazile ovde, do trenutka kada su ih Turci spalili na Vračaru. Pored manastira Mileševa, u dolini Lima smešten je manastir Kumanica, kao i manastir Davidovica koji se nalazi na obroncima planine Jadovnik,a predstavlja zadužbinu monaha Davida koji je bio sin Vukana Nemanjića.

Jugoistočno od Prijepolja, na obodu Pešterske visoravni, smeštena je planina Jadovnik. Kao što je ranije pomenuto, najviši vrh ove planine je Katunić koji se nalazi na nadmorskoj visini od 1734 metara, a sama planina se prostire na dužini od 12 kilometara. Karakteriše je zaravnjen vrh, prekriven prelepim livadama i pašnjacima. Kako su obronci ove planine prekriveni smečevom i bukovom šumom, predstavlja sjajno mesto za pešačenje i planinarenje.

Ovde su zime oštre i hladne, a dubina snega dostiže do neverovatna 3 metra. Prostrana ravan Rudo- Polje je poznata po tome što su se na njoj nekada odigravale borbe bikova, kao i vašari, sada se ovde odigrava turnir u fudbalu, a ova ravan se nalazi na središnjem delu planine Jadovnik. Planina predstavlja stanovište naše najveće ptice, sa rasponom krila od neverovatnih 2,80 metara, težine između 7 i 11 kilograma, Beloglavog supa koji se svrstava u ugrožene životinje u našoj zemlji. Tradicionalno se na ovoj planini gaji lekovita heljda, koja potiče iz planinskih krajeva Kine, Indije i Nepala, a veoma je značajna jer poseduje visoku nutritivnu vrednost, bogata je mineralima, vitaminima i esencijalnim aminokiselinama koje su nam neophodne.

Mnoga domaćinstva koriste heljdu, sa planine Jadovnik, radi pravljenja raznih tradicionalnih specijaliteta, koje možete probati samo u jugozapadnom planinskom delu Srbije. Pored heljde, ovde možete probati razne vrste sira, kajmaka, meda, prušta, suvog voća, bez ikakvih dodataka i pesticida. Kao poseban specijalitet izdvaja se rakija od divljih krušaka i požeških šljiva, kao i planinska jagnjetina kojoj nećete moći da odolite. Na stotinu retkih biljnih i životinjskih vrsta stanuje na Jadovniku, a nosi titulu najjužnijeg izolovanog mesta gde je pronađena Pančićeva omorika.

Središnji deo planine Jadovnik izgrađen je od trijaskih peščara, trijas predstavlja prvu periodu mezozoika, a obuhvata vreme od oko pre 245 do oko pre 202 miliona godina, i najrasprostranjenijih karbonatnih stena, odnosno krečnjaka koji leže u terenu koji čini dijabaz- kamen koji je eruptivan, pogodan je za gradnju puteva. Asfaltni put Prijepolje- Bijelo Polje vodi duž jugozapadnog podnožja pored reke Lim, od njega se odvaja put za Sjenicu i Novi Pazar.

Na pašnjacima i livadama, koji se nalaze na širokom temenu planine, rasute su kuće sela Stranjana koje obuhvata pet naseljenih mesta, a to su: Vodice, Donji Stranjani, Gornji Stranjani, Mrčkovina i Koprivina. Prema reci Mileševki i reci Uvac pružaju se širi pojasevi šume ove planine. Kao što možemo videti iz priloženog ova planina krije u sebi raznovrsne zanimljivosti, od kojih svakako najveću atrakciju predstavljaju vodopadi, ništa manje značajne su stare vodenice, stoletne bukve, netaknuta priroda, kao i izvrsne hrana koju možete okusiti na ovom području.

Mnogo je mogućnosti za smeštaj, na raspolaganju Vam stoje hoteli “Mileševa“, “Park“ i hotel “Grbo“, a pored njih prenoćište možete pronaći u selu.