Fruškogorski manastiri – informacije i zanimljivosti

Fruška gora obuhvata površinu od 255 kvadratnih metara, a prostire se na dužini od 75 kilometara i širine je između 12 i 15 kilometara, a u okviru nje se nalazi nadaleko čuven nacionalni park Fruška gora, nedaleko od Novog Sada.

Najviši vrh je Crveni Čot, koji se nalazi na nadmorkoj visini od 538 metara, smešten u opštini Sremska Mitrovica.

Nacionalnim parkom je proglašen 1960. godine, a najznačajnija turistička destinacija je Iriški Venac, koji se nalazi na nadmorskoj visini od 502 metara, u opštini Irig, u Vojvodini.

Najbliže naselje ovom vrhu je grad Irig, a vrh je poznat po tome što predstavlja najviši prevoj u Vojvodini, odnosno spaja udaljen (20 kilometara) Novi Sad sa Sremom, Mačvom, Podrinjem, kao i sa auto- putem Beograd – Zagreb.

Fruška gora ima veoma bogat biljni svet sa čak 1500 biljnih vrsta. Prekrivena je livadama, žitnim poljima, pašnjacima, na padinama se nalazi veliki broj voćnjaka i vinograda, a takođe je poznata po tome što na njoj raste oko 700 vrsta lekovitog bilja.

Fruška gora vekovima unazad važi za jedno od najvećih stecišta duhovnog života srpskog naroda, manastiri su bili mesto književnog stvaralaštva, umetnosti, kao i centar srpske pismenosti.

Manastiri su smešteni na području čija dužina iznosi 50 kilometara, a dužina 10 kilometara, ovde je zabeleženo 35 pravoslavnih manastira, ali nažalost samo 17 manastira od tog broja je sačuvano, oni su sagrađeni su u perodu od 15. do 18. veka, sem dva koja su nastala u skorije vreme.

Od nastanka, svi manastiri su mnogo puta bili pljačkani, rušeni ili čak napuštani, međutim ono što ih je najviše oštetilo je period Drugog svetskog rata (period između 1939. i 1945. godine). Određen broj manastira je preživeo ogromnu štetu 1999. godine za vreme NATO bombardovanja.

Najčešće se u blizini manastira nalazilo manastirsko naselje koje se nazivalo prnjavor, kao i izvori vode.

Blizu varošice Irig, na južnim padinama Fruške gore, nalazi se zadužbina despotske porodice Branković, manastir Krušedol. Spisi pokazuju da je manastir sagrađen u periodu između 1509. i 1514. godine, podignut od strane Đorđa Brankovića, koji se kasnije zamonašio u njemu, prilikom čega je dobio monaško ime “Maksim“ i nosio je čin vladike.

Od svih manastira na Fruškoj gori, Krušedol je imao najbrojnije bratstvo, davne 1670. godine u njemu je bilo čak 90 kaluđera i 12 staraca. Podaci pokazuju da je manastir obnavljan u 18. veku, te da je prilikom toga glavna manastirska crkva proširena i pokrivena limom. Glavna manastirska crkva je posvećena prazniku Blagoveštenje (Blagovesti), a zajedno sa njom kompleks manastira čine zvonik i manastirski konaci.

Danas se u velikom broju u ovom manastiru obavlaju činovi venčanja i krštenja, krasi ga predivno zidno slikarstvo, kao i freska koja prikazuje “Strašni sud“. Danas je Krušedol ženski manastir, a na čelu sestrinstva se nalazi igumanija.

Manastir Petkovica

Veruje se da je ovaj manastir jedan od najstarijih manastira na Fruškoj gori, a nalazi se u području sela “Ležmir“, u blizini manastira Šišatovica. Spomenikom kulture od izuzetnog značaja proglašen je krajem dvadesetog veka, tačnije 1990. godine, prilikom čega je stavljen pod zaštitu Republike Srbije.

Zvanična istorija ovog manastira ne navodi zvaničan podatak o tome kako je on nastao i čija je zadužbina bio, postoji verovanje da je ovaj manastir bio zadužbina svetiteljke Jelene Štiljanović, žene srpskog despota, kasnije svetitelja, Stefana Štiljanovića, te da ga je ona podigla kako bi u njemu provela svoje poslednje dane, s obzirom da joj je muž bio sahranjem u blizini ovog manastira.

Svetoj Petki je posvećena glavna manastirska crkva.

Manastir Mala Remeta poznat još pod nazivom “Remetica“ pripada istoimenom selu, a danas važi za ženski manastir u kom se trenutno nalaze samo dve monahinje. Manastirska slava je 14. oktobra, po gregorijanskom kalandaru, s obzirom da je posvećen Pokrovu presvete Bogorodice.

Ne postoji mnogo podataka o istoriji ovog manastira, smatra se da ga je osnovao Stefan Dragutin Nemanjić, koji je vladao Sremom u periodu od 1282. do 1316. godine, te da je on ovaj manastir poklonio manastiru Rači.

Manastir Velika Remeta

Srpski kralj Dragutin je krajem 13. i početkom 14. veka sagradio ovaj manastir. Manastir Velika Remeta je čuven po svom zvoniku, koji kako kažu dostiže visinu osmospratne zgrade. U njegovoj okolini se nalazi kopija Vitlejmske pećine.

Manastir Privina Glava

Nalazi se kod Šida, udaljen je na dvadesetak kilometara od granice sa Hrvatskom, a važi za jedan od najstarijih na ovom prostoru. Privina Glava je posvećena Saboru Svetih Arhanđela, sagrađena je u 12. veku.

Kao osnivač manastira pominje se vlastelin Priva po kom se veruje da je manastir dobio svoje ime. Crkve: Bogorodičnog Pokrova (izgrađena 2004. godine), Svetog Georgija (izgrađena 2006. godine), i Uzdizanje časnog krsta (2010. godine izgrađena) se nalaze u manastirskom kompleksu, na samom brdu iznad manastira Privina Glava.

Manastir Vrdnik

Poznat je u narodu pod nazivom “Nova Ravnica“, a čuven po tome što se u njemu svake godine 28. juna održava Vidovdanski sabor u znak sećanja na Kosovski boj, tokom kog je nastradao srpski knez Lazar Hrebljanović, čije se mošti nalaze u ovom manastiru. Manastir se prvi put pominje u turskim spisima iz 16. veka, u arhitekturi manastira prvi put se pojavlju elementi koji do tada nisu bili prisutni u našoj arhitekturi, što manastir čini vrlo specifičnim.

Manastir Kuveždin

U blizini mesta Divoš, na uzanoj dolini okružen sa tri brdašca, nalazi se muški manastir Kuveždin. Srpski despot Stefan Štiljanović ga je osnovao u 16. veku, kao posvetu Svetom Savi i Stefanu Nemanji. Pretrpeo je veliku štetu tokom Drugog Svetskog rata, te je dugo bio napušten, tek 1999. je stavljen pod zaštitu spomenika kulture.

Iznad manastira, na brdu, nalazi se mala kapela i groblje, takođe postoji izvor vode, u krugu manastira, na kom se možete osvežiti.

Manastir Grgeteg

Prema legendi, Zmaj Ognjeni Vuk je za svog slepog oca osnovao ovaj manastir zajedno sa Crkvom Svetog Nikole u 15. veku. Uroš Predić je 1902. godine naslikao ikonostas koji se zajedno sa ikonom Trojeručica, nalazi u hramu.

Manastir Vranjaš

Predstavlja najmlađi fruškogorski manastir, čiji su temelji postavljeni 2011. godine između sela Manđelos i Grgurevci, posvećen je Svetom Vasiliju Ostroškom. Materijal koji se upotrebljavao za prelepu crkvu je norveški beli bor i čamovina, te samim tim svojom arhitekturom odudara od ostalih manastira u ovom području.

Manastir Šišatovac

Nalazi se u istoimenom mestu, u blizini potočića Remeta koji je dobio naziv po crkvi koju su zatekli monasi dok su iz manastira Žiča bežali od Turaka davne 1520. godine. Ta crkva je bila posvećena Svetom Nikoli, a nju su monasi srušili kako bi sagradili novu koju su posvetili rođenju Bogorodice. Kako je od tada bila više puta rušena, svoj konačni izgled dobila je u 18. veku.

Manastir Jazak

Postoji nekoliko verovanja o poreklu imena ovog manastira, jedno je da je naziv dobio po tome što se nalazi između dva brda, odnosno u jazbini, a drugi je da je ova reč arapskog porekla, koji je prema predanju ovaj manastir podigao Jovan Branković u 15. veku. Važan korak za ugled ovog manastira je trenutak kada su mošti Uroša Nejakog prenete iz Nerodimlja u stari Jazak, što se odigralo za vreme Velike seobe Srba.

U dvorištu manastira se nalazi izvor koji je posvećen Svetoj Anastasiji Rimljanki.

Manastir Đipša

Poznat je pod nazivom Divša, a predstavlja ženski manastir smešten na zapadnom delu Fruške gore. Veruje se da je ovaj manastir, zajedno sa crkvom koja je posvećena Svetom Nikoli, podigao despot Jovan Branković krajem 15. veka. Tokom istorije mnogo puta je bio rušen, kao i drugi manastiri, pogotovo tokom Drugog svetskog rata.

Manastir Beočin

Manastir je posvećen Vaznesenju Hristovom, nalazi se nadomak Beočina, a vreme njegovog nastanka nije utvrđeno, ali se pretpostavlja na osnovu nekih spisa u kojima se pominje da se to dogodilo u 16. veku. Predstavlja ženski manastir i u njemu se nalaze kosti vladike Varnave Nastića, krasi ga park koji su Francuzi zasadili pre oko 150 godina, kao i Ljuti potok.

Od manastira možete ići putem koji vodi na raskrešće ka Dumbovačkom vodopadu, koji je skriven, te stoga poprilično nepoznat turistima, tokođe možete stići i do izletišta Brankovac šumskim putem.

Manastir Novo Hopovo

Nalazi se nedaleko od Iriga, a prema predanju podigao ga je, zajedno sa crkvom koja je posvećena Svetom Nikoli, Đurađ Branković u 16. veku, a ujedno ovaj manastir predstavlja njegovu prvu zadužbinu.

Vekovima je bio prosvetni centar, a zbog svoje istorije ispunjen je značajnim verskim i kulturnim događajima, kao i zbog svoje arhikteture, važi za jedan od najznačajnijih srpskih manastira.

Manastir Staro Hopovo

Nalazi se na samo dva kilometra od manastira Novo Hopovo, poznat je i pod nazivom Stari manastir. Takođe ga je podigao Đurađ Branković krajem 15. i početkom 16. veka.

Manastir Rakovac

Smešten je odmah uz Rakovački potok, u severnom delu Fruške gore, a predstavlja ženski manastir posvećen Svetom Kuzmi i Damjanu. Prema predanju ga je podigao izvesni Raka, na mestu gde je Jelena ubijena, krajem 15. veka.

Manastir Berkasovo

Nalazi su u opštini Šid u selu Berkasovu, podignut je u čast Svete Petke Trnovske i proglašen je manastirom 8. avgusta 2008. godine, a spada u ženske manastire. Lekoviti izvor u blizini kog je podignuta crkva brvnara, nalazi se u krugu manastira.

Manastir Bešenovo

Nalazi se u Bešenovačkom Prnjavoru, kraj potoka Čikoš, nažalost od njega je danas ostao samo temelj. Osnovan je u 13. veku od strane srpskog kralja Dragutina, a posvećen je arhangelima Gavrilu i Mihailu. Rekonstrukcija manastira započeta je pre 5  godina, a u njegovoj blizini nalazi se veoma posećeno turističko mesto, jezero Bešenovo.

S obzirom na broj manastira koji se u njoj nalazi, Fruška gora se smatra srpskom Svetom gorom, te se često organizuju kako jednodnevni, tako i dvodnevni izleti.

Značajna izletišta koja se uređuju su: Stražilovo koje se nalazi na udaljenosti od 4 kilometara od Sremskih Karlovaca, a važi za jedno od najpopularnijih na Fruškoj gori, zatim, Čortanovačka šuma, Iriški venac sa kog se vidi pola Bačke, Cer i Avala, takođe, Partizanski put, Hopovo, Glavica, Letenka, Hajdučki breg, Ciganski logor, Lipovača i mnogi dugi.