Zvonačka banja – info, šta leči, smeštaj, cene

U Pirotskom okrugu, u opštini Babušnica, nedaleko od naselja Zvonce, nalazi se Zvonačka banja. Po poslednjoj statistici u njoj živi oko 250 stanovnika. Zvonačka banja se nalazi na nadmorskoj visini od 648 m.

Ova banja je bila poznata u dalekoj prošlosti, a kažu da je između dva svetska rata bila itekako posećivana. U njoj se nalaze izvori lekovite vode, a gosti mogu uživati u prijatnoj subplaninskoj klimi i prelepoj prirodi koja je okružuje. Razni naučnici i istraživači su se u više navrata interesovali za sve pogodnosti koje ova banja pruža. Ne tako malo puta, priroda u okolini je istraživana, a građeni su i objekti koji su služili za lečenje.

Najpoznatiji naučni rad koji je proistekao iz ovih bavljenja Zvonačkom banjom jeste studija koju su uradili autori Nikola Milojević i Kosta Petković još 1956. godine. Ova studija nosi naziv “Geološki sastav i tektonski sklop okoline Zvonačke banje sa naročitim obzirom na pojavu termalnih izvora”. Još jedna knjiga opisuje ovo mesto, ali više sa turističkog i geografskog aspekta. To je knjiga autorke Ljiljane Petković, a nosi naziv “Zvonačka banja sa turističko-geografskog aspekta”. Knjiga je objavljena 2001. godine.

Čitav ovaj kraj u kome se nalazi Zvonačka banja, slabo je razvijen. To je krajnji istok Srbije i vrlo je blizu naše granice sa Bugarskom. Od Babušnice do Zvonačke banje ima 31 km, a od Pirota 39 km. Baza, kako kažu naučnici, razvijena je na bigri, odnosno na njenim naslagama, a ove naslage su se istaložile zahvaljujući termomineralnoj vodi koja je puna kalcijum-karbonata.

Poviše same banje se nalazi vrh krečnjačkog tipa koji nosi naziv Staža i visok je 1071 m. Preko puta Staže je Asenovo kale, takođe napravljeno od krečnjačkih titonskih stena sa visinom od 1032 m. Banja se nalazi na strmoj dolini pritoke reke Jerma, odnosno na potoku Blatašnice.

Termomineralna voda u Zvonačkoj banji. Termomineralna voda koja izvire u Zvonačkoj banji zavisi od geološkog sastava samog terena, kao i od tektonskog sklopa. Kako su istraživači utvrdili, veliki deo padavina, odnosno voda nastalih zahvaljujući padavinama, ide ponirući kroz krečnjačke stene, a zatim se mehanički i hemijski produbljuje i proširuje. U krečnjačkim stenama se nalaze nepropustivi sedimenti, pa voda mora da se pojavi na površini u obliku vrela. Ova vrela su označena kao raselinski tipovi vrela.

Termomineralna voda u Zvonačkoj banji ima temperaturu od 28º C i smatra se da dolazi iz dubine od nekih 500 do 600 m. Mineralna i lekovita voda izvire iz pukotina stena koje se nalaze na većoj visini od barijere bigrenskog tipa.

U prošlosti je izvor mineralne vode bio kaptiran kako bi se napravilo kupatilo, potom za upotrebu u hotelu “Mir”, kao i za česmu sa bočne strane, česmu koja se nalazi ispred kupatila i za otvoreni bazen. Izdašnost ovog izvora je izmeren sa 9 litara po sekundi, a temperatura dostiže i 28.5º C.

Sačuvani zapisi iz prošlosti govore o tome da je ova banja bila poznata i korišćena između dva svetska rata. Na primer, iz 1922. godine je sačuvana knjiga “Lekovite vode i klimatska mesta u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca”. Ipak, u ovoj knjizi nije rečeno ništa o samom hemijskom sastavu banjske vode. Nešto kasnije, 1939. godine, izvučeni su podaci o tome kako banjska voda ima i radioaktivna dejstva i to od 6.55 Mahovih jedinica. Zbog toga se ona može smatrati radioaktivnom hipotermom. Međutim, kada su obavljena neka istraživanja 1955. godine, naučnici su utvrdili da radioaktivnost iznosi svega 0.199 Mahovih jedinica.

Sredinom 70-ih godina, došlo se do rezultata koji su opisali ovu banjsku vodu kao vodu koja ima 1.80 Bq/l radioaktivnosti koja potiče od urana, 1.80 Bq/l radona i 3.63 Bq/l radijuma.

1955. godine urađena je i hemijska analiza banjske vode. Ova analiza je pokazala da u njoj ima nekih 12 sastojaka. Kasnije, kada je urađena nova analiza 1976. godine, naučnici su utvrdili da postoji mnogo više lekovitih komponenti, poput litijuma, barijuma, kalijuma, rubidijuma, joda, fosfora, bakra, fluora, stroncijuma i mangana. Zaključeno je da je ova voda mineralizacijski niska, ali da ima nešto više sadržaje kiseonika, kalcijuma, azota, silicijum-dioksida i hidrokarbonata.

Naposletku, Institut za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju, na čelu sa dr Vlastimirom Godićem, utvrdio je početkom 80-ih godina prošlog veka, da je ova voda oligomineralna slabo sulfatna hipoterma, koja ima temperaturu od 27.3º C i pH reakciju od 7.9. U njoj nema anjona jodida i bromida, kao ni katjona amonijuma, ali ima slobodnog vodonik-sulfata.

Najveći procenat gasnog sastava ove termomineralne vode čini azot sa 80 %. Ugljen-dioksida i drugih elemenata ima 3 %, a kiseonika 17 %.

Zvonačka banja poznata iz rimskih vremena. Zahvaljujući građevinskim radovima koji su vršeni početkom 20. veka, na ovom prostoru su otkriveni ostaci podne keramike, spomen-ploča, kovanice i ostaci hrama iz rimskog perioda. Zbog toga se smatra da su povoljni uticaji Zvonačke banje bili poznati i Starim Rimljanima koji su boravili na ovim prostorima. U okolini je razvijeno rudarstvo, a to je u vezi sa uređenjem banje. Zna se da ovo nije tako redak slučaj.

Nedaleko od Zvonačke banje nalaze se i dva lepa manastira. Jedan je u Sukovu i posvećen je Svetoj Bogorodici, a izgrađen je 1859. godine. Drugi je u Poganovu, podignut je 1395. godine i posvećen je Svetom Jovanu Bogoslovu. Jasno je da je povezanost banja sa svetim hramovima takođe čest slučaj kod nas. Kao što smo rekli, banja dobija na značaju početkom 20. veka. U to vreme se teren oko banje raščistio, tada su napravljena nalazišta iz rimskog perioda, pravljeni su cevovodi i rezervoari za vodu, bazen i okolne građevine.

Pre Drugog svetskog rata puštena je u promet pruga Sukovo-Zvonce koja je služila za rudarske poslove jer se u blizini nalazi rudnik kamenog uglja pod nazivom Jerma. U blizini je iznikla vila Vetren koja je imala osam soba.

U vreme nakon oslobođenja, posle Drugog svetskog rata, komunisti su podigli puteve iz Babušnice, Pirota i Dimitrovgrada; opremljena su kupatila, izgrađen otvoreni bazen, sređen park. Tada se krenulo i sa izgradnjom hotela “Mir” koji je mogao da primi 140 gostiju i da im pruži odgovarajući sadržaj povezan sa banjskim lečenjem.

Broj stanovnika u obližnjem naselju Zvonce je neposredno posle Drugog svetskog rata iznosio blizu 600, ali je idući ka savremenom dobu, stalno opadao. Poslednji popis iz 2002. godine pokazuje da tamo sada živi svega 257 stanovnika i da su oni uglavnom bugarske nacionalnosti.

Šta leči Zvonačka banja? U Zvonačkoj banji ljudi su se uglavnom lečili od psihoneuroza, neuralgija, neurastenija, zapaljenskog, degenerativnog i vanzglobnog reumatizma, vegetativne neuroze, povišenog krvnog pritiska, klimakteričnih tegoba i poremećaja periferne krvne cirkulacije.

Sačuvani podaci govore da je pre Drugog svetskog rata u Zvonačku banju dolazilo i do 1000 gostiju godišnje. Kada je sredinom 80-ih godina podignut hotel “Mir”i uvedena stalna medicinska banjska služba, banja je umela da primi o 5000 gostiju za godinu dana koji bi ostvarivali i do 20.000 noćenja u proseku. Bilo je i jednodnevnih i vikend turista koji su dolazili da se okupaju u bazenu, da obiđu okolinu, posete manastire.

Smeštaj u Zvonačkoj banji. Nekada je najpopularnije mesto za smeštaj gostiju u Zvonačkoj banji bio hotel “Mir”. Ovaj hotel je gradila opština između 1979. i 1983. godine. Hotel je pušten u rad 1987. godine. U okviru ovog banjskog hotela radio je medicinski blok koji je imao sve neophodne aparate, kao i osoblje. Gosti su mogli da uživaju u otvorenom i zatvorenom bazenu koji su punjeni termalnom vodom.

Lečenje se obavljalo ispijanjem vode i kupanjem u njoj. Postojali su tuševi, kade, bazeni sa podvodnom masažom, itd. Pacijentima se aplicirao parafin, ispirale oči termalnom vodom, a obavljale su se i fizikalne terapije. U okviru bolničko-hotelskog lečenja mogli ste da budete podvrgnuti dijetalnoj ishrani i da pešačite u organizovanoj grupi po stazama u okolnoj netaknutoj prirodi. Idealna nadmorska visina Zvonačke banje, posebno je doprinosila opštem boljitku pacijenata i gostiju.

Hotel je bio rangiran kao hotel B kategorije, a u medicinskom bloku su radili medicinski stručnjaci iz Pirota, odnosno iz njihovog Zdravstvenog centra.

Nažalost, hotel “Mir” sada izgleda kao jedna zapuštena ruševina sklona padu. Pre desetak godina, hotel “Mir” je kupio privatnik koji do dana današnjeg nije ništa uradio kako bi ovaj hotel sačuvao. Naprotiv, hotel je potpuno uništen.

Kažu da je u prošlosti nekoliko okolnih sela živelo i napredovalo zahvaljujući turističkom potencijalu Zvonačke banje. Zbog nemarnosti države i neodgovornosti nekolicine ljudi zaduženih za ova pitanja, sve je propalo.

Teško je gledati kako ono što je priroda poklonila sada otiče u nepovrat, neiskorišćeno.

Čitav ovaj kraj je jedna prelepa razglednica raja na zemlji. Svi oni koji žele da obiđu ono što je ostalo od Zvonačke banje, mogu se u toplim letnjim danima uputiti na istok i uživati makar u prirodnim lepotama. Putem od Pirota ka Dimitrovgradu prati se putokaz za Sukovo (selo). Tu se zatim ide uzvodno uz reku Jermu. U samom selu Sukovo se nalazi manastir iz 1857. godine.

Malo dalje, nailazi se i na drugi manastir, skoro 4 veka stariji, Sveti Jovan Bogoslov u Poganovu. Preko puta manastira, na obodu šume, uz žubor Jerme ispod Vlaške planine, možete pojesti nešto u restoranu sa lepom terasom. Ovde uvek ima ljudi.

Kada prođete manastir, idete kanjonom reke Jerme. Kanjon je zaštićeno dobro prirode i zaista je veličanstven.