Suva planina – info i zanimljivosti
U jugoistočnoj Srbiji, smeštena pored magistralnog pravca Beograd- Niš- Sofija- Istanbul, nalazi se Suva planina, čija dužina iznosi 45 kilometara, a širina 15 kilometara.
Nalazi se na udaljenosti od 256 kilometara od Beograda, na 17 kilometara od Niša i na 3 kilometara Niške Banje.
Naziv je dobila usled nedostatka kao posledica propustljivosti krečnjačkih stena.
Na osnovu geološkog i geografskog smisla svrstavamo je u karpatsko- balkansku grupu planina, odnosno planina koje zauzimaju prostor između Rodopske mase, Panonskog basena na severu i Vlaško- pontijskog basena na istoku.
Na površini od ukupno 31860 hektara nalazi se ovaj predivan rezervat prirode, od čega čak 52 %, tačnije 16433 hektara, nalazi se na teritoriji opštine Bela Palanka.
Suva Planina se graniči sa rekom Nišavom (Prolazi kroz Srbiju dužinom od 151 kilometara, i ujedno važi za najveću i najdužu pritoku Južne Morave. Oko nje se formiraju Ostrvička, Belopalanačka i Niška kotlina, sa severozapada i severa, dok se sa istočne strane graniči sa Koritničkom, a sa jugoistočne i južne strane sa Lužničkom rekom.
Krećući se ka zapadu, ona se spušta postepeno u Zaplanjsku kotlinu, a prema okolnim duboko spuštenim kotlinama (u koje spadaju: Koritnička, Belopalanačka, Ostrovička, Babušnička, Zaplanjska i Niška), kao i tokovima Nišave i Lužničke reke, spušta se strmo, u pojedinim delovima okomito.
Kako se Suva planina nalazi na znatno većoj nadmorskoj visini u odnosu na kotline, površi i okolne planine, jasno je izdvojena i istaknuta od drugih geografskih celina, što je takođe čini lako vidljivom sa velike udaljenosti.
Naš poznati naučnik Jovan Cvijić, ovu lepoticu Juga, nazvao je “Alpi na Jugu Srbije“ zbog njenih uspravnih stena koje se pružaju na severnoj strani planine, a čije litice dostižu do nekoliko stotina metara. Ova planina predstavlja masiv sa izuzetnim oblicima reljefa na topivim stenama- kraški reljef.
Važi za riznicu taloga različite starosti bogatih fosilnom florom, šumskog ekosistema i jedinstvene fitocenoze- biljne zajednice.
Što se tiče šumskog ekosistema njime je obuhvaćeno 1261 biljnih vrsta od kojih 3 pripadaju prečicama, 18 papratnicama, 4 rastavićima, 6 golosemenicama, 1231 skrivenosemenica.
Pored toga, evidentirano je 128 endemičnih vrsta, odnosno ograničenog rasprostiranja organizama na određenoj teritoriji, flore, oko 60 vrsta lišajeva i 139 vrsta ptica. Zbog svih ovih raznolikosti, proglašena je za područje sa statusom rezervata prirode, od koga je 4,5% prvog stepena zaštite, 8,5% drugog, a 87% trećeg stepena zaštite.
Među retkim vrstama flore nalaze se Srpska ramonda i Natalijina ramonda. Na ovoj planini utvrđeno je postojanje 86 dnevnih leptira, reke koje se nalaze u podnožju planine predstavljaju mesto stanovišta samorodnih- autohtornih riba, od kojih su najpoznatije: potočna pastrmka, potočna mrena, šaran, babuška, deverika itd.
Zmije su takođe veoma zastupljene na ovom području, a neki od predstavnika su: smuk, poskok, šarka i belouška.
Do Suve Planine možete stići iz više pravaca, u zavisnosti gde stanujete, do sledećih mesta ova planine možete doći gradskim autobusom iz Niša u trajanju vožnje od 15 minuta do Niške Banje, do Zaplanjskog kraja- Gadzin Han kroz Zaplanja, do Bele Palanke, voz i autobus idu do Bele Palanke, Divljane i Babušnice nekoliko puta dnevno.
Suva planina ima dosta zanimljivih stvari za videti, počevši od dela koji je najbliži Nišu, odnosno od Niške Banje. Ova banja važi za jednu od najpoznatijih banja u Srbiji, koja se još naziva banja Cara Konstantina i banja srpskih kraljeva.
Institut “Niška Banja“ se bavi lečenjem i rehabilitcijom pacijenata koji su oboleli od kardiovaskularnih i reumatskih bolesti, opremljena je najsavremenijom tehnologijom koja se primenjuje prilikom dijagostikovanja i lečenja u oblastima ortopedske hirurgije, reumatologije i kardiološke dijagnostike.
Institut broji ukupno 560 ležajeva, koji je raspoređen u tri stacionara, a to su: “Radon“, “Zelengora“ i “Terme“, od kojih savaki za sebe kao celina raspolaže pored smeštaja i kompletnim terapijskim blokom (elektro, hidro, kinezi i peloido), kao i različitim salama za organizovanu, kako grupnu tako i individualnu, rekreaciju i zabavu.
Zaštitni znak Niške Banje je hotel “Rodon“ zajedno sa blogo radioaktivnom vodom, koja je dobra pri lečenju zglobih i koštanih oboljenja.
Iznad ove banje, nalazi se ,početak Suve planine, brdo Koritnjak do kog vodi obeležena pešačka staza dužine tri kilometara. Staza vodi na livadu, sa čije se površine poleće paraglajderima, a zanimljivo je da se ovde pre godinu dana održalo svetsko prvenstvo u paraglajdingu.
U blizini ove staze nalazi se napušteno selo pod nazivom Koritnjak, kao i izvor lekovite vode, česma koju je podigao Kralj Aleksandar davne 1930. godine.
Jedno od najpoznatijih izletišta Nišlija -Bojanine Vode, obuhvata planinski dom Studenac, u kom možete odmoriti nakon planinskih tura. Stari planinski dom koji je davno izgoreo u požaru nalazi se u njegovoj blizini.
Planinske ture sa Bojaninih voda prvo vode do Mosora koji se nalazi na nadmorskoj visini od 984 metara, sledeće odredište je Sokolov Kamen koji se nalazi na jos većoj nadmorskoj visini, koja iznosi 1523 metara, da bi se nakon ovoga došlo do najatraktivnije tačke planine Trema na nadmorskoj visini od 1810 metara.
Svi ovi vrhovi omogućuju fantastičan pogled, kako na celu planinu, tako na pojedine gradove. Skijaška staza, koja u sebi sadrži žičaru, nalazi se u blizini Bojaninih Voda, a važi za mesto na kom se okupljaju ljubitelji ski sportova za vreme zime.
Osnovne škole iz Pirotskog i Niškog okruga dovode decu u odmaralište Divljana na časove u prirodi.
Divljana je okružena gustim šumama bukve, hrasta i bora, te je samim ti zaštićena od vetra, a nalazi se na nadmorskoj visini od 510 metara. Ovo odmaralište se nalazi u čistom i zdravom okruženju.
Manastir Svetog Dimitrija, čije se osnivanje vezuje za četvrti vek i samim ti za pojavu hrišćanstva na ovim prostorima, nalazi se u neposrednoj blizini ovog divnog dečijeg odmarališta.
U vlasništvu Crvenog krsta nalazi se hotel “Gaj“ u kom možete naći svoj smeštaj.
Na putu prema Beloj Palanci, na samo dva kilometra od odmarališta Divljana, nalazi se veoma čisto istoimeno jezero, koje važi za omiljeno mesto kupača tokom leta.
Na nadmorskoj visini od 920 metara, severozapadno od vrha Sokolov kamen, na Suvoj planini, nalaze se Bojanine vode.
Davne 1958. godine sagrađen je Planinski dom, koji preko planinskih uspona vodi na, najviši vrh Suve planine, Trem koji se nalazi na nadmorskoj visini od 1 810 metara, na Sokolov kamen koji se nalazi na nadmorskoj visini od 1 552 metara, kao i na Mosor koji je smešten na 985 metara nadmorske visine.
Ovaj dom je zajedno sa osmatračicom koja je sagrađena 1963. godine, okružen prelepom gustom šumom.
Ovo izletište koje je bogato različitim sportsko- rekreativnim sadržajima, nalazi se na nadmorskoj visini od 700 do 1 300 metara, a udaljeno je 25 kilometara od Niša i 15 kilometara od Niške Banje. Sam naziv kompleksa potiče od izvora Bojanine vode, a prostire se na neverovatnih 17 kvadratnih kilometara.
Pored ovog izvora podignuta su dva planinska doma, dom Studenac koji se nalazi na nadmorskoj visini od 860 metara, a čiji kapacitet obuhvata 55 ležajeva, i Ski- kuća “Niš“ koji se nalazi na nadmorskoj visini od 810 metara, čija je glavna atrakcija “Orlova česma“ kao i osvetljeni košarkaški teren. Kapacitet ovog objeka broji 20 ležajeva.
Za vreme zimskih dana ukoliko se nalazite na Bojaninim vodama, možete skijati na ski- stazi Sokolov kamen, sa ski- liftom čija dužina iznosi 850 metara, a zanimljivo je da kapacitet skijaša dostiže i do 1 100 skijaša na sat.
U prelepoj zaplanjskoj kotlini, na 600 metara nadmorske visine, u podnožju Suve planine, nalazi se hotel “Trem“, koji važi za pravu ekološku oazu, predstavljajući vazdušnu banju.
Okružen je parkom površine oko 3 hektara, okupan suncem, bogat raznovrsnom florom i faunom, kao i izvorom čiste planinske vode, predstavlja pravu atrakciju za odmor i poboljšanje zdravlja.
Nalazi se u neposrednoj blizini Niša i Niške banje, kako su oni bogati kultnoistorijskim spomenicima od kojih su najpoznatiji: Ćele- kula koja ima svoju zanimljivu priču.
Kako bi se Turci osvetili srpskom narodu nakon Čegarske bitke, odlučili su da na periferiji Niša, na putu ka Carigradu, da od glava izginulih srpskih vojnika podignu kulu, po čemu je i dobila naziv “Ćele- kula“-kula od ljudskih lobanja.
Sagradili su je od 952 lobanje, u 14 redova sa svake strane, Bubanj na kom su za vreme Drugog Svetskog rata Nemački nacisti streljali više od 10 000 stanovnika Niša i Jugoistočne Srbije. Ovaj broj podataka je zabeležen a osnovu svedoka, jer su nemački nacisti prilikom povlačenja uspeli da unište skoro svu dokumentaciju o Logoru i o broju streljanih na Bubnju.
Tamo se danas nalazi spomenik “Tri pesnice“ koji simbolizuje otpor fašizmu. U zgradama koje su služile kao vojni magacin do okupacije, za vreme Drugog Svetskog rata bio je smešten jedan od najvećih i najzloglašenijih logora u Srbiji.
Tokom četvorogodišnjeg postojanja logora “Crveni Krst“ prošlo je preko 35 000 simpatizera Narodno Oslobodilačke partije, zarobljenih partizana, Jevreja i Roma. Bekstvo 105 zatvorenika u partizane koje se dogodio 12. februara 1942. godine, pošto je usled ovog bekstva poginulo 11 nemačkih, streljano je 1 100 rodoljuba.
Kako su sačuvale svoj jedinstven izgled, zgrade logora predstavljaju spomen obeležjima i pretvorene su u memorijalni muzej pod nazivom “12. februar“, u drugoj polovini 20. veka, tačnije 1969. godine.
Dom “Trem“, predstavlja dom za smeštaj odraslih i starih lica, smešten u podnožju Suve planine, nalazi se u Donjem Dušniku. U njegovoj blizii nalaze se Devojački grob i Sokolov greben koji pružaju priliku za odmor, kako stanara, tako i njihovih gostiju.
Ovaj objekat u sebi sadrži 31 sobu sa 50 ležajeva, a od skoro je kompletno renoviran. Na raspolaganju su jednokrevetne, dvokrevetne i trokrevetne sobe, sa potpuno opremljenim nameštajem.
Takođe ovde postoje prostorije za druženje stanara, prostorije u kojima se nalaze sto za stoni tenis i stoni fudbal, u kojim se mogu odigravati mirne dnevne aktivnosti. Objekat se nalazi na površini od hektar i 20 ara, na kojima mogobrojni sportski tereni nude mogućnost organizovanja različitih sportskih događaja u kojima gosti mogu učestvovati.
Kraj koji je bogat pogodnom klimom, čistim vazduhom, netaknutom prirodom, predstavlja idealno mesto za odmor i rehabilitaciju.
Suva planina- vrhovi
Suva planina se nalazi između Zaplanjske i Sićevačke doline, i kao takva predstavlja pravu oazu mira i netaknute prirode, a mnogi stručnjaci smatraju da ova planina još uvek nije dovoljno istražena.
Trem koji se nalazi na nadmorskoj visini od 1810 metara predstavlja najviši vrh Suve planine, pored njega najviši vrhovi Suve planine su: Kostadinica na 1735 metara nadmorske visne, Đorđina Čuka na 1735 metara nadmorske visine, Golemo Stražište na 1714 metara nadmorske vidine, i Sokolov Kamen na 1523 metara nadmorske visine, sukcesivno.
Pored njih ostale vrhove čine: Pasarelo koji se nalazi na 1521 metara nadmorske visine, Tromka na 1483 metara nadmorske visine, Divna Gorica na 1389 metara nadmorske visine, Golaš na 1378 metara nadmorske visine, zatim, Kolov Kamen na 1361 metara nadmorske visine i Mosor koji se nalazi na 985 metara nadmorske visine.
Severnom stranom od vrha Terma spušta se vertikalna stenovita litica do sela Kosmovac gde dostiže visinu od 1000 metara, dok južnu stranu karakteriše slabije šumsko rastinje.
Mosor i Sokolov kamen sačinjavaju zapadni krak planine, i pored Trema važe za najposećenije planinske vrhove, preko kojih vrlo lako možemo doći do Bojanine vode, vidno obleženim stazama.
Divna Gorica se smatra najlepšim grebenom Suve planine, a ona se nalazi na vrhu Pasarelo, na zapadom kraku Suve planine.
Kada su niže zone u pitanju umereno- kontientalna klima preovladava područjem Suve planine, na koju najviše utiču pravci pružanja Zaplanjske kotline, Kruševice, grebena Suve planine, Babičke gore, povezanost sa dolinom Južne Morave, dolinom Nišave, Lužice, nadmorska visina, vegetacija i mnogi drugi faktori, dok su subplaninska i planinska klima prisutne na višim nadmorskim visinama.
Ono što je karakteristično za ove klime su umerene, pravilno raspoređene, padavine tokom čitave godine, veoma topla leta u kojima su jun i jul najtopliji meseci sa prosečnom temperaturom od 22 stepena Celzijusa, kao i hladne zime u kojima je januar najhladniji mesec sa prosečnom temperaturom od -0,4 stepena Celzijusa.
Ratarstvo, stočarstvo, pčelarstvo, sakupljanje lekovitog bilja i šumskih plodova predstavljaju glavne privredne delatnosti, kao i ekspoloatacija šuma.
Na području Suve planine čak 47,77% ,od ukupne površine planine, zauzima poljoprivredno zemljište u čijoj strukturi dominiraju livadsko-pašnjački travnati sistemi sa oko 22 do 50% površina, te je stoga na ovom području zastupljeno poljoprivredno stočarstvo, odnostno, pretežno očarstvo i govedarstvo.
U nižim delovima Suve planine, na teritoriji opštine Bela Palanka, zastupljeno je Vinogradarstvo.