Pustinja Sahara – površina, klima i zanimljivosti

Sahara je najveća topla pustinja i jedan od najsurovijih terena na svetu. Po površini koju zauzima, nalazi se na trećem mestu u svetu, nakon Arktika i Antarktika koji su hladne pustinje.

Sahara nije oduvek bila pustinja. Njena teritorija je postala suva i besplodna nakon poslednjeg ledenog doba.

Pre 10,500 godina, niz monsunskih kiša pretvorio je to područje u savanu u kojoj je bilo života. Kako su kiše nastavljale da padaju, rasla je i populacija životinja i ljudi na prostorima današnje Sahare koji su sad mogli da se udalje od doline Nila koju su nastanjivali. Sa prestankom kiša ljudi i životinje vratili su se ponovo u deltu Nila pre oko 5,500 godina.

Površina i položaj pustinje Sahara

Sahara se prostire na površini od 9,4 miliona kvadratnih kilometara i zauzima veći deo Severne Afrike. Prostire se preko površine 11 zemalja, i to preko: Alžira, Čada, Egipta, Libije, Malija, Mauritanije, Maroka, Nigera, Zapadne Sahare, Sudana i Tunisa.

Sahara je sa zapadne strane okružena Atlantskim okeanom, Atlas planinama i Mediteranskim morem na severu, Crvenim morem na istoku, i Sudanom i dolinom reke Niger na jugu.

Podeljena je na zapadnu Saharu, centralni deo Hoggar (Ahaggar) planine, Tibesti planine, Vazdušne planine (predeo pustinjskih planina sa visokim vrhovima, Tenere pustinju i Libijsku pustinju, koji je najsuvlji region.

Gradovi u Sahari većinom su koncentrisani oko oaza.

Klima u Sahari

Klima u Sahari je izrazito surova. U najtoplijim mesecima u godini, temperature redovno prelaze 50°C. Prosečna godišnja temperatura je 30°C. Zbog nedovoljne vlažnosti vazduha, velike su temperaturne razlike između dana i noći, pa je noću temperatura redovno ispod nule.

Severoistočne delove Sahare karakterišu jaki vetrovi koji dostižu uraganske brzine, i često uzrokuju peščane oluje. To su takozvani Sirroco vetrovi koji duvaju i do 100 kilometara na sat i zaslužni su za suvu i toplu klimu Severne Afrike.

Sahara je uglavnom sušno područje, i skoro polovina Sahare ima padavine od 2 cm po m2, a ostatak do 10 cm po m2. Kiše koje su nepredvidive najčešće vrlo obilne i stvaraju bujice.

Centralni deo Sahare gotovo da i nema padavina i to je najsušnija oblast čitave pustinje, skoro bez ikakve vegetacije. Na planinama su padavine obilnije i temperature su niže.

Reljef u sahari

Najviši vrh u Sahari je vulkan Emi Kusi (3,415 metara visine), koji se nalazi u severnom Čadu, na Tibesti planinama.

Reljef Sahare sastoji se od peščanih dina koje dostižu i do 180 metara visine, ali je većina terena sačinjena od stenovitih platoa nazvanih hamade, na kojima ima vrlo malo peska.

Voda u Sahari

Reke u Sahari su uglavnom sezonske, osim reke Nil u kojoj ima vode preko cele godine. Nil prolazi kroz Saharu od njenog početka u Centralnoj Africi do ušća u Mediteransko more na severu Egipta.

Biljni svet u Sahari

Centralni delovi Sahare uglavnom imaju slabu vegetaciju. Severni i južni krajevi pustinje, kao i visoravni, imaju predele proređene trave i pustinjskog grmlja, sa pokojim drvetom.

Smatra se da oko 500 biljnih vrsta raste u Sahari. To su biljke otporne na veliku toplotu i malo vlage, ali i na opstanak sredinama sa slanom vodom. Najčešće su to biljke koje rastu blizu zemlji, adaptirane da što bolje iskoriste vodu, ali i da je čuvaju u sebi, obično preko debelih listova ili trnja kako bi sprečili vodu da ispari.

Na planinama se mogu naći oleanderi, tamarisi, mirta, akacije i palme. 

Životinjski svet u Sahari

Pre više hiljada godina, Sahara je imala dovoljno vode i solidne uslove za život raznih životinja i ljudi. Postoje dokazi da su u rekama živeli krokodili, a pećinski preistorijski crteži pronađeni u Sahari prikazuju slike žirafa, slonova, goveda i lavova koji su očigledno nekada živeli u Sahari.

Danas na velikoj površini Sahare ne postoje uslovi za život. Izuzetke predstavljaju dolina reke Nil, nekoliko oaza i visoravni na severu pustinje, u kojima se čak mogu uzgajati i masline. Promene su se dogodile nekih 1,600 godina pre Hrista, zbog promena u Zemljinoj osi, koje su dovele do povećanja temperature i smanjenja padavina.

Smatra se da u Sahari postoji oko 70 životinjskih vrsta.

Kamile, životinje koje su simbol Sahare, dovedene su u Saharu oko 200 godine posle Hrista. Njihova otpornost na surove uslove ubrzo se pokazala kao velika prednost u odnosu na konje koje su zamenile. Zbog mekih stopala, kamile se brzo kreću kroz pesak, a mogu da izdrže i po 17 dana bez hrane i vode.

Nekim životinjama, poput zmija, škorpija i glodara, pustinjska klima čak i odgovara. Sahara je prigodno stanište za vrlo otrovne vrste škorpija i zmija, a u njoj živi i preko 40 vrsta glodara.

U Sahari živi i Addax nasomaculatus, antilopa koja je najveći domaći sisar, koji se kreće u malim krdima kroz Zapadnu Saharu, Čad i Mauritaniju. Ne pije vodu, već isisava vlagu iz pustinjskog grmlja i trave. Ogromna kopita omogućavaju joj da se lako kreće po pesku Sahare. U Sahari živi i dorkas gazela.

Hijene, šakali, afrički divlji psi, saharski gepard su najopasniji mesojedi koji žive u Sahari. Na severu Sahare živi i Fennec lisica, karakteristična po svojim velikim ušima. Preko dana boravi u tunelima koje je iskopala u pesku, a noću izlazi da bi lovila glodare.

U delovima Mauritanije i Čada čak žive i pustinjski krokodili.

Kamile i koze koje čuvaju nomadska plemena jedine su domaće životinje u pustinji. 

Stanovništvo Sahare

U Sahari žive nomadska plemena koja od davnina nastanjuju ove prostore. Bave se uglavnom stočarstvom.

Zanimljivosti vezane za pustinju Sahara

• Naziv Sahara na arapskom znači „najveća pustinja“.
• U Sahari su pronađeni fosilni ostaci dinosaurusa: Jobaria, Ouranosaurus i Afrovenator.
• Najtoplija ikad zabeležena temperatura u Sahari bila je 58°C.
• Sahara je približno veličine Sjedinjenih Američkih Država ili Kine.
• Zemljište u Sahari je u suštini vrlo plodno i u područjima gde je moguće navodnjavanje, mogu se dobiti dobri usevi.
• Po čitavoj Sahari su razasuta slana jezera.
• Peščane oluje u Sahari mogu biti toliko velike da se čak mogu videti i iz svemira.
• Addax nasomaculatus, antilopa koja živi u Sahari može da preživi i do godinu dana bez vode.
• U Sahari postoji nekoliko podzemnih izvora vode, koji nekad izađu na površinu i formiraju oaze. Neke od njih su Siwa, Kufra i Bahariva oaza.
• Klima u Sahari je jedna od najsurovijih na svetu.
• Na nekoliko planinskih vrhova u Sahari dešava se da pada sneg. Čak se 1979. godine dogodilo da je snežna oluja zaustavila saobraćaj u Alžiru, a to je bio prvi put da je sneg zabeležen u toj oblasti, a brzo se istopio.
• Koze i kamile su najčešće domaće životinje u pustinji Sahara.
• Pustinja Sahara zauzima 8% površine Zemlje.
• Gustina naseljenosti u pustinji Sahara je vrlo mala. Ima otprilike 2,5 miliona stanovnika.
• U Sahari se u južnom Maroku svakog aprila trči najsuroviji maraton na svetu. Za trku se morate prijaviti nekoliko godina unapred, a učešće košta preko 4,500 $. Trka ima šest faza, traje 7 dana, a ukupne je dužine oko 250 kilometara. Trkači nose sve svoje zalihe sa sobom.