Pustinja Kalahari – površina, klima i zanimljivosti

Pustinja Kalahari nalazi se na jugu Afrike, i prostire preko površine tri zemlje i to, Bocvane, Južnoafričke Republike i Namibije.

Geološki sastav pustinje

Slojevi peska u pustinji formirali su se najverovatnije u eri Pleistocena, nekih 2,5 miliona do 11,700 godina ranije. Uglavnom su formirani nanosima vetra, ali su negde i posledica poplava koje su se događale. U nekim delovima pustinje pesak je crven, od oksida gvožđa koje sadrži.

Na zapadu Kalaharija nalaze se dugi lanci dina koje su najmanje po 1,5 kilometar duge, a visoke po 6 – 60 metara. Deo terena u pustinji se sastoji od ravnih suvih površina uglavnom bez vegetacije, osim ako je sadržaj soli u njima nizak, u kom slučaju se može dogoditi da nakon kiše budu prekrivene travom.

Reljef pustinje Kalahari

Peščane dine Kalahari pustinje koje se prostiru i do pustinje Namib, predstavljaju najveću neprekidnu površinu peska na Zemlji. (Iako je pustinja Sahara veća od Kalaharija, peščane dine predstavljaju samo 15% njene ukupne površine).

Površina i položaj pustinje Kalahari

Prostire se na površini od preko 360,000 km2.

Klima u pustinji Kalahari

Pustinju Kalahari karakterišu obilne godišnje padavine, koje se ne zadržavaju na površini, jer brzo propadaju kroz velike površine peska. Zato se ova pustinja smatra vrlo sušnom.

Leti, temperature prelaze 45°C, ali zimi noću temperatura može pasti i do -15°C.

Voda u pustinji Kalahari

Pustinja je deo Kalahari basena, dugačkog oko 2,5 miliona kvadratnih kilometara, a koji uključuje deltu reke Okavango i okolna vodena područja. Basen obuhvata skoro celu Bocvanu i više od polovine Namibije.

Biljni svet u pustinji Kalahari

Peščane dine pustinje Kalahari prekrivene su na nekim mestima pramenovima trave, šibljem, grmljem i na nekim mestima listopadnim drvećem koje se prilagodilo nepredvidivim vremenskim uslovima, kakvi su nedostatak vode i iznenadne promene temperature.

Na severu i istoku pustinje nalaze se šume koje uglavnom čini drveće akacije i to tipa nazvanog Kamilji trn (Camelthorn). To drvo je vrsta tipična za Kalahari pustinju i vrlo bitna za njen ekosistem, jer obezbeđuje hranljive sastojke potrebne za rast drugih biljaka, a istovremeno je izvor hlada za životinje koje se sklanjaju od vrelog afričkog sunca. Pored akacije, u Kalahariju ima trnjina, pastirskog drveta i dr.

U sušnijem jugozapadnom delu gde su i vegetacija i životinjski svet mnogo oskudniji, najčešća biljka je Hudia kaktus, koji lokalno stanovništvo hiljadama godina koristi kao izvor hrane i da utoli žeđ. Pored Hudia kaktusa, koji jedu i ljudi i životinje, pustinja je iznedrila još jestivih biljaka, kao što su Kalahari (citron) dinje i divlji krastavci.

Životinjski svet u pustinji Kalahari

Retke su životinje koje su se prilagodile životu u ekstremnim uslovima Kalaharija, koji podrazumeva preživljavanje danima bez vode, ili skupljanje vode iz biljaka. To su pre svega merkati, antilope, gazele, lavovi, leopardi, gepardi, karakali, ali i razni reptili, uključujući i neke najopasnije afričke zmije otrovnice. Mnoge ptice i sisari su u samo prolazu kroz Kalahari, u periodima kad ima vode i hrane.

Stanovništvo u pustinji Kalahari

Surovi uslovi života u Kalahariju ipak su omogućili jednoj ljudskoj zajednici, narodu San (ili San Bušmenima), da tu opstane hiljadama godina. Narod San čini skupina nomadskih lovaca i skupljača hrane, koji u pustinji žive preko 20,000 godina i veruje se da je to najstarija kontinuirana zajednica ljudi na teritoriji Južne Afrike. Smatraju se najstarijom kulturom na planeti.

Evropski doseljenici su ubili i zarobili mnogo pripadnika San naroda u toku različitih sukoba i ratova. Najveću pretnju njihovom opstanku ipak je prouzrokovalo ubijanje divljih životinja u velikim razmerama i nestanak hranljivih biljaka koje je jela stoka koju su doseljenici doveli sa sobom.

Danas se taj narod uglavnom uklopio u način života u gradovima Južne Afrike. Određeni broj je nastavio da preživljava skupljanjem hrane i lovom. Smatra se da ih oko 100,000 i dalje živi u Kalahariju.

Želja mnogih pripadnika San naroda da se vrate i žive u Kalahariju dovela je do velikih rasprava u vladi Bocvane u vezi prava matičnog naroda da živi i lovi u okviru granica zaštićenih područja i nacionalnih parkova. Jedna grupa u okviru San naroda, pleme Basarva, izborilo se za pravo da živi u Kalahari rezervatu.

Pored San Bušmena, u Kalahariju žive i plemena Kung, Khomani, Nama (Namaqua), Khios (Hotentoti) i Grigua.

U Kalahariju živi i neznatan broj Evropljana.

Rezervat prirode

Kalahari ima više prirodnih rezervata i zaštićenih područja. Najveće zaštićene površine u Kalahariju su Centralni Kalahari i Khutse rezervati u Bocvani, i Kgalagadi Gemsbok Nacionalni park u Bocvani i Južnoj Africi.

Zanimljivosti o pustinji Kalahari

• Kalahari pustinja je nastala približno pre 60 miliona godina, istovremeno sa formiranjem afričkog kontinenta.
• Naziv Kalahari dobila je po reči Kgala, što na tswana jeziku znači „velika žeđ“, ili reči Kgalagadi, Khalagari ili Kalagare što znači „mesto bez vode“.
• Kalahari ima mnogo više travnatih površina koje su pogodne za ispašu stoke od mnogih drugih pustinja.
• Reka Okavango je jedina reka koja neprekidno protiče kroz pustinju. Neke reke, kao šti su Nata i njene pritoke, javljaju se samo za vreme kišne sezone, i to u periodu oktobar – april.
• Surovi uslovi u Kalahariju doveli su do adaptacije i nastanka izuzetno otpornih biljnih i životinjskih vrsta, sposobnih da prežive i najstrašnije životne uslove. Jedna od tih životinja je i Oriks gazela sposobna da preživi ekstremne uslove pustinje Kalahari. Tu su i Eland antilope, najveće antilope u Africi, od kojih neke teže skoro tonu (900kg). U pustinji Kalahari ima čak i raznih vrsta žaba koje žive i južnom Kalahariju gde je kišna sezona duža.
• U Kalahariju ima preko 400 biljnih vrsta. Obzirom da pesak u Kalahari pustinji zadržava više vode od peska u drugim pustinjama, Kalahari ima bolje uslove za rast biljaka od većine pustinja.
• Životinjske vrste, kao što je na primer afrički divlji pas, love se i ubijaju zbog toga što predstavljaju pretnju domaćim životinjama.
• Na području Kalaharija postoje nalazišta dijamanata, uglja, nikla i bakra, koja nisu previše iskorišćena.
• U podzemnim slojevima Kalaharija nalazi se puno podzemnih izvora vode, koja prolazi kroz pesak i akumulira se ispod površine.