Pećina Risovača – informacije i zanimljivosti

0

Ukoliko putujete iz pravca Toplole ili Beograda, na istoimenom brdu – Risovača, naići ćete na nekadašnje stanište čoveka koje datira još iz ledenog doba. Ova čudnovata pećina, koja se nalazi na samom ulazu u Aranđelovac, predstavlja pravo uživanje za ljubitelje kako prirode, tako i nauke. Predstavlja značajno arheološko i paleontološko nalazište.

Pre više od 60 godina kada je srušen ulazni deo čija je veličina iznosila 20 metara slučajno je otkrivena Risovačka pećina.

Ljudima koji su živeli i radili u ovom predelu pećina je bila pozata jos krajem tridesetih godina prošlog veka, kada je imala dva uska ulaza u podzemnu prostoriju. Nakon nešto više od decenije, 1953. godine  započeta su prva arheološka istraživanja.

Tokom ovih istraživanja pronađeni su očuvani tragovi organizama, odnosno fosili: bizona, mamuta, hijene, pećinskog lava, pećinskog medveda, nosoroga i mnogih drugih. Utvrđeno je da je starost fosila oko 36 000 godina.

Na dužini od 187 metara otkopana je pećina u kojoj je pronađen niz prdmeta kojim su se služili praljudi. Pećina je nekoliko decenija kasnije, tačnije 1983. godine, proglašena je za kulturno dobro od velikog značaja, da bi kasnije, sa okolnim prostorom od 13 hektara, 1995. godine od strane države bila stavljena pod zaštitu kao spomenik prirode. Svrstava se u jednu od retkih pećina u kojima je živeo pračovek neandretalac kao lovac na Balkanu. Može se slobodno reći da je ovo jedna od najbolje istraženih pećina na našoj teritoriji.

Iznad toka rečice Kubrusnice na oko 17 metara pronađen je otvor pećine, od kog se prvo prema zapadu prostire dovorana dužine 22 metara, kako bi zatim skretala u pravcu jugoistoka.

Zanimljivosti u vezi pećine

Stručnjaci koji se bave proučavanjem sastava i građe Zemlje, utvrdili su starost Risovačke pećine.

Geolozi smatraju da je ona nastala u periodu koji se naziva “ kreda“ koji datira od pre 144 do pre 65 miliona godina. Zahvaljujući istorijskoj podeli Zemlje na vremenska razdoblja, omogućeno nam je lakše snalaženje u prošlosti. Ere predstavljeju najveća razdoblja u prošlosti naše planete, a u svakoj od njih se dogodilo nešto značajno što je imalo uticaj na dalji razvoj Zemlje, tj. života u njoj.

Razlikujemo nekoliko era, a to su: paleozoik- značenje ove reči je “ Drevni život“. Ovo doba se deli na: kambrijum koji važi za prvi i najstariji period u ovoj eri, počeo je pre 570 miliona godina, a završio se pre oko 510 miliona godina. U ovom periodu se prvi put javljaju životinje sa skeletom, od kojih su trilobiti bili najdominantniji. Ordovicijum obuhvata vreme od pre 488 do 433 miliona godina, završetak ovog perioda okarakterisalo je masivno izumiranje vrsta, pri kom je nestalo oko 60% živog sveta u moru.

Treća perioda Silur počinje završetkom drugog perioda- Ordovicijuma, a okončava se početkom Devona. Za razliku od ova dva perioda za vreme Silura vladala je topla i stabilna temperatura. Nivo mora za vreme ovog perioda je naglo rastao i opadao. Devon obuhvata period od 416 do pre 392 miliona godina. Tokom ovog perioda preovladava razvitak kopnenih biljaka. Karbon je nastao pre 360 miliona godina, obeležava ga potpuno razvijanje šumske vegetacije. Perm kao najmlađi i ujedno poslednji period paleozolike, predstavlja period rivalstva između zverolikih i diapsidnih grupa gmizavaca. Traje od 290 do 245 miliona godina. Najveće masovno izumiranje u istoriji Zemlje obeležava kraj ovog perioda.

Druga era je mezozoik, koja se još naziva i “ Doba srednjeg života“ ili “ Doba dinosaurusa“. Period je nastao od pre 542 do pre 65 miliona godina. Nakon njega sledi kenozoik, koji otpočinje izumiranjem dinosaurusa od pre 65 miliona godina, naziva se još i doba sisara. U ovom periodu se pojavljuje čovek i on traje sve do danas.

Još jedna od zanimljivosti je da u samoj pećini Risovači pronađen poludragi kamen koji se retko nalazi u prirodi- aragonit koji grupiše kristale u suprotnom smeru od gravitacione sile ( koji važi za jedan od dva prirodna polimorfna ( onaj koji se javlja u različitim oblicima) oblika kalcijum karbonata,  kalcit je drugi mineral sa istom hemijskom formulom). Radom mineralnih voda koje su proticale pećinom nastao je poludragi kamen oniks, koji važi za jednu od specifičnosti ove pećine. Poznatiji naziv za ove vode je “ Knjaz Miloš“. Mermerni oniks je nastao fizičko- hemijskim procesima usled taloženja toplih voda, u vreme stvaranje pećine pre 110 000 godina su tuda proticale  hladne vode.

Područje je musterijensko nalazište- važi za vodeću srednjopaleolitsku kulturu i industriju kamenog oruđa koja je nastala po nalazištu, pećini Mustije na obali Vezera u Dordonji. Po celoj Evropi i u nekim delovima Azije i Afrike ova kultura je ostavila svoje tragove. Najveću pažnju kako istraživača, tako i samih posetilaca, privlače oni predmeti koji imaju elemete kultura srednjeg i poznog paleolita, a stručno se nazivaju artefakti. Poliestarske rekonstrukcije pećinskog lava i pećinskog medveda postavljene su duž glavnog pećinskog kanala, dok se istraženi deo pećine završava na mestu gde su postavljene figure koje predstavljaju porodicu risovačkog lovca.

Figure napravljene od poliesterske smole ( vrlo često se poliesterska vlakna primenjuju u kombiciji sa prirodnim za proizvodnju tkanina koje imaju poboljšana svojstva i samim tim veću otpornost na vetar, vodu i druge prirodne pojave) nalaze se u centralnom delu pećine. One pokušavaju da prikažu kako je izgledala i kako je živela jedna porodica pračoveka. Otac, kao glava porodice, dok glača oruđe istovremeno loži vatru, majka, koja se nalazi do njega, nosi drva. Jedan sin spreman za lov prilazi vatri, dok  drugi pravi alat od kamena. Sva oruđa koju je pračovek pravio imala su svoju svrhu, što nam ukazuje da su nju nastanjivala veoma inteligentna bića.

Prva turistička poseta Risovačke pećine dogodila se 19. septembra 1987. godine.

Potkovičara je vrsta slepog miša koja je ugrožena i zaštićena zakonom, a njegovo stanište upravo predstavlja ova pećina. U Risovači je postavljen aparat za klasifikaciju  koji pokazuje kako se stvaraju pećinski ukrasi, stalagmiti (a mestu gde padaju kapi vode, zasićene ugljen- dioksidom i kalcijumom, taloženjem u pećinama), stalaktiti (nastaju iz mineralne otopine kao talog kalcijevog karbonata), takođe jedna od novina je dekorativno osvetljenje koje je dobila 2009. godine.

Sa ukrasima u vidu snežnog korala, u poslednjoj zoni pećine, nalazi se “ Snežna “ ili “ Koralna“ soba, a takođe u tom delu se nalazi druga nazvana po studentu arheologije koja je radila na istraživanju pećine- Vesni Bogdanović.

Risovačka pećina svedoči o samom postojanju i delanju čoveka, od samog začetka civilizacije do današnjeg dana i njegovih neprekinutih ljudskih korena.

Risovački čovek

Kao i kod ostalih neandertalaca risovačkog čoveka odlikovala je snažna građa, visina od oko 160 do 170 satimetara. Istraživaja su pokazala da je zapremina njegovog mozga iznosila 1 500 santimetara kubnih.  Za izradu oružja koristio je krt mineral, koji bi se prilikom udara lako cepao i na taj način oblikovao u željenu alatku. Za lov bi izrađivao šiljke trugaonog ili listolikog oblika koji bi kao takvi pričvršćeni za motke služili  kao vrhovi koplja, na ovaj način, takođe, risovački čovek je pravio strugače za obradu kože.

Homo sapiens sapiens je još jedna vrsta ljudi koja je živela desetinama hiljada godina uporedo sa neandertalcima, koja je uspešno pretrpela sve klimatske promene i prirodne katastrofe, a to je vrsta od koje potiče današnji čovek.

Narodni muzej u Aranđelovcu

S obzirom da je kao značajno arheološko nalazište paleolitske starosti proglašena spomeikom prve kategorije (kultnim dobrom i prirodnim dobrom), Narodnom muzeju u Arenđelovcu povereno je na staranje ovo zaštićeno područje.

Procenjuje se da pećinu koja je duga 800 metara- koja se prostire sve do  Vrbičke reke, tokom jedne sezone, odnosno u toku jedne godine, poseti 30 000 ljudi.

Mesto Orašac, Kosturnica i Okućnica Ilije Miloševića, takođe spadaju u nadležnost muzeja.

Ovde se organizuju promocije muzejskih izdanja, kao i radionice za decu i odrasle. Pored toga muzej se bavi i izdavačkom delatnišću.

Ukoliko se več nalazite ovde, ne propustite da obiđete crkvu na Oplencu, kao i “ Karađorđev gad“, prirodni izvor Bukovačke banje u Aranđelovcu. Kako se nalazite na jednom od devet vinskih puteva Srbije, ne propustite čašu vina iz kraljevskog vinograda.

Loading...

Pogledajte i ovo Još tekstova od autora