Dunavski park – informacije i zanimljivosti

Novi Sad je drugi grad po veličini u našoj zemlji Srbiji. On je vrlo značajan naučni, privredni, kulturni, sportski i univerzitetski centar u Vojvodini.

U njemu živi gotovo 20 procenata ukupnog stanovništva ove severne pokrajine što je i prirodno jer je on najveći i glavni grad pokrajine Vojvodine.

Smešten je na levoj strani, odnosno obali Dunava i broji dve opštine Petrovaradin i Novi Sad. Ukupan broj stanovnika u obe opštine, zajedno sa prigradskim naseljima je oko 305.000 stanovnika.

Ako posmatramo veliku evropsku reku Dunav, onda možemo reći da je Novi Sad smešten na prostoru između 1252. i 1262. kilometra ove reke.

Istoričari kažu da je Novi Sad jedan od mlađih gradova na ovim prostorima. Zvanično je utemeljen pre tri veka, odnosno 1694. godine. Arheolozi su utvrdili da je na mestu današnjeg Novog Sada bilo ljudskih naseobina još 3000. god. pre n.e.

1694. godine preko puta Petrovaradinske tvrđave je napravljen mostobran, a okolo mostobrana uz samu obalu Dunava, nikla su civilna naselja. Tada se ova naselja nazivaju Petrovaradiniense, odnosno Rascianica civitas trans Danubium situata. Isprva su u ovim naseljima živeli ljudi različitog nacionalnog porekla. Bilo je tu Cincara, Grka, Nemaca, Mađara, Jevreja i Srba.

Zapamćeno je da je naselje u blizini petrovaradinskog šanca imalo zemunice, ali je već početkom 18. veka ovde nikla prva kuća na sprat.

Iz 1728. godine je sačuvano jedno pismo koje je komandant Petrovaradinske tvrđave poslao u Beč i u kome stoji da je ova varoš bogata i veoma naseljena. Uskoro se tu otvorila i škola.

Već 1748. godine, odluku da ovo naselje-grad bude slobodna varoš kraljevstva, donela je carica Marija Terezija. Ona je dala i ime grada: na nemačkom Neu-Satz, na latinskom Neoplanta, a na srpskom Novi Sad. Od tada je Novi Sad počeo da živi životom kakvim su živeli i drugi slobodni gradovi toga doba.

Polovinom 19. veka, Novi Sad je počeo ubrzano da se izgrađuje i podiže, pa je sadašnje staro jezgro grada i njegova arhitektura dobila svoj izgled. Do početka Prvog svetskog rata, izgrađene su Gradska kuća, katolička crkva u centru, Čika Jovina gimnazija, Vladičanski dvor, Matica srpska i Jodna banja.

Na početku 20. veka, izgrađene su električna centrala, železnička stanica, plinara, most, klanica, a uveden je i prvi tramvaj.

Dunavski park – počeci i znamenitosti

Tridesetih godina 19. veka deo parka koji je danas poznat kao Dunavski park, bio je šetalište, odnosno promenada. Od centra grada, pa do obale Dunava, ljudi su dolazili Dunavskom ulicom.

Uz ovu ulicu je išao rukavac, pa se čamcima preko Dunavskog parka, moglo doći do ulice Ignjata Pavlasa gde se danas nalazi Sokolski dom i zgrada Radio Novog Sada.

Grad je 1853. godine dozvolio rad zabavnog parka, prodaju slatkiša, a poseđene su i prve mladice u parku. Krajem 19. veka tu su se održavale i prve filmske projekcije. Sredinom tridesetih godina 20. veka, površina celog parka posuta je zemljom i napravljene su staze. Upravo od tada, ovo mesto i nosi naziv Dunavski park.

Današnji izgled, ovaj spomenik prirode dobio je 1958. godine.

Jedna vrba u parku, posađena je u spomen austrougarske carice Elizabete Bavarske, na koju je izvršen atentat 1910. godine na obali Ženevskog jezera.

Ovaj najstariji i najposećeniji park u Novom Sadu, pored 600 različitih stabala, poseduje i mnogo spomenika. Đorđe Jovanović uradio je čuvenu Nimfu.

Pesnik i slikar Đura Jakšić u parku se nalazi od 1982. godine. Iako je u sedećem položaju, visok je 175 cm.

Mnogo viša od njega je figura koja je poklon rusko-srpskog prijateljstva iz Moskve. Na postolju spomenika piše: “Ljubavlju i jedinstvom spašćemo se”, prep. Sergije Radonješki, srpskome narodu od ruskoga naroda, 1992. godine.

U ovih 40.000 m² parka nalaze se i spomenici našim velikim pesnicima Branku Radičeviću i Miroslavu Antiću.

Dunavski park je verovatno najlepši park u Novom Sadu i okolini. Ovaj jedinstveni park je posebno interesantan zbog toga što se nalazi u centru grada, a u sebi krije više od 250 biljnih vrsta što svakako pomaže da vazduh na ovom mestu bude bolji i čistiji nego u okolini. Veliki broj biljnih vrsta je, između ostalog, razlog zbog čega se Dunavski park nalazi pod zaštitom Republičkog zavoda za zaštitu prirode.

Odluka da se uredi zemljište na kome će nići Dunavski park doneta je 1895. godine. Pre toga, na datom mestu se prostirala velika livada koja je služila za održavanje velikih gradskih vašara jednom godišnje.

Zbog toga su nekada ovaj prostor nazivali vašarište. Prvo se pristupilo uređivanju prostora ispred nekadašnje Sudske palate. Na zemljištu su posađeni trava i drveće, a napravljene su i staze. Već 1912. godine, doneta je predivna skulptura vajara Đorđa Jovanovića – Nimfa.

Ovaj novosadski vajar je bio član Srpske akademije nauka i umetnosti i jedan od osnivača buduće Umetničke akademije.

Pored statue Nimfa u Dunavskom parku, drugi poznati spomenici koje je ovaj vajar izvajao jesu Spomenik kosovskim junacima koji se nalazi u Kruševcu, potom Josifu Pančiću u Beogradu, ali i veliki broj spomenika na Novom groblju u Beogradu.

Pored spomenika Nimfa, u Dunavskom parku se nalazi i figura Prepodobnog Sergija Radonješkog, potom delo Jovana Soldatovića posvećeno Đuri Jakšiću, bista Branka Radičevića koju je izradila Ivanka Acin.

Bista Miroslava Mike Antića, koja je rad Pavla Radovanovića, u park je doneta i postavljena 1992. godine.

Središnji deo Dunavskog parka ukrašen je malim jezerom i ostrvcetom na njemu. S vremena na vreme, ovo jezero se poribljava, a na njemu plove patke i labudovi. Generalna rekonstrukcija jezera je obavljena 1978. godine.

Već smo rekli da se u Dunavskom parku nalaze mnoge biljne vrste i mnoga drveta od kojih su neka i vrlo retka. Ovde ima breza, divljeg kestena, srebrne lipe, platana, lešnika, čempresa, jablana, borova, jela i tujica.

Dunavski park se posebno ponosi retkim primerkom piramidalnog hrasta lužnjaka. On je pod specijalnom zaštitom. Pored drveća, u Dunavskom parku ima i raznovrsnog šiblja, poput japanske dunje, kleke, šimšira, crvenog drena, žutike, itd.

Kažu da je nekada na ovom prostoru bila bara, odnosno jedan rukavac Dunava. Prostor je bio obrastao žalosnim vrbama i trskom, pa su se stalno okupljale žabe i komarci. Zemlja sa ovog prostora je vađena i nošena kako bi se nasipala obala Dunava. To je bio razlog nižeg položaja u odnosu na okolinu.

Kada su gradske vlasti odlučile da se ovde napravi park, depresija je morala prvo da se naspe zemljom kako bi se pokrili mulj i pesak. Bara koja je ostala na najnižem delu terena bila je stalno ispunjena vodom, pa su arhitekte odlučile da je ozidaju i da od nje naprave estetski lepo jezerce.

Ovo jezero su nazvali Eržebet po carici koju smo već spomenuli u prethodnom delu teksta.

Sve u svemu, ovaj predivan park je neprestano, tokom godina, preuređivan i dopunjavan različitim sadržajima.

Sada ima više prostora za šetnju po uređenim stazama, ima klupa, mesta za dečiju igru, česme sa pijaćom vodom, itd.

Zelena površina obuhvata više od 20 hiljada kvadratnih metara.

Lep deo parka predstavlja drvena saletla koja je na ovo mesto postavljena još u ranim danima uređenja parka, a obnovljena 2001. godine. Saletla ili letnjikovac, venjak u Dunavskom parku, služila je nekada za koncerte, pa su šetači i posetioci parka uživali u više sati dobre muzike (valcera uglavnom).

U današnje vreme vraćena je namena saletle, pa se često organizuju koncerti klasične muzike, a novu primenu ova građevina ima u vidu mesta gde se održavaju venčanja mladenaca u ovom bajkovitom ambijentu.

Dunavski park je stavljen pod državnu zaštitu kao prirodno dobro od velikog značaja. On je svrstan u drugu kategoriju zaštite kao spomenik prirode.