Top 10 najveći gradovi u BiH

Teritorija današnje Bosne i Hercegovine oduvek je bila mesto susreta najrazličitijih kultura, vera i religija, te nije čudo da se u vreme nekadašnje velike Jugoslavije smatrala i ‘najjugoslovenskijom’ od zemalja članica, baš zato što je bila dom najraznorsnijem življu.

Prvi narodi koji su tu živeli bili su pripadnici ilirskih plemena, a i samo ime Bosna potiče iz tog pradavnog doba. Prve pisane podatke o Bosni nalazimo u spisima vizantijskog pisca Konstantina Porfirogenita i njegovom poznatom delu O upravljanju carstvom, iz X veka, gde se ova zemlja navodi kao Horion Bosna.

Današnja Hercegovina nekada je bila zemlja Hum, dok se nama znam naziv počeo koristiti tek od turskog doba na ovim prostorima. Stanovnici koji su živeli na teritoriji tadašnje Bosne, u srednjem veku su i dobili naziv po njoj, Bošnjani. Poznata slikovita odrednica za davna vremena koja se često koristi u našem regionu, vezana je za vladavinu Kulina bana, za kojeg je bosanska srednjevekovna država doživela veliki procvat, te se i danas kolektivno sećanje na to zlatno doba koristi u izreci ‘od Kulina bana’, misleći na važnu i daleku istorijsku tačku od koje se vreme meri.

Gradovi Bosne i Hercegovine

Kada govorimo o gradovima Bosne i Hercegovine, moramo da napomenemo da se podaci o broju stanovnika u njima sada najviše zasnivaju na procenama, uslovljeno veoma burnom skorijom istorijom, velikim migracijama i diskontinuitetu življenja.

Bez obzira na to, Bosna i Hercegovina su baš zbog duge, vrlo živopisne, ali i teške istorije, zemlja koja ima specifičan duh i specifičan mentalitet, a Bosanci su poznati po svojoj širokogrudosti i druželjubivosti.

Obiđimo zajedno deset najvećih gradova u Bosni i Hercegovini; oni su poređani prema procenjenom broju stanovnika.

1. SARAJEVO

Glavni grad Bosne i Hercegovine je i najznačajnije kulturno, ekonomsko i prometno središte i sedište je Sarajeskog kantona. Prema procenama iz 2008. godine, administrativna jedinica Sarajeva ima 421 289 stanovnika. Smešten u krilu velikih planinskih masiva, Jahorine, Igmana, Treskavice, Trebevića i Bjelašnice, grad Sarajevo leži na rečici Miljacki, mali u poređenju sa mnogim svetskim prestonicama, no istorijski, duhovno i kulturno daleko ispred mnogih.

To je grad u kome je zvanično počeo Prvi svetski rat, grad koji je ugostio zimske Olimpijske igre davnih osamdesetih godina i grad koji se nesrećom našao na milionima naslovnica tokom devedesetih godina prošlog veka. Uprkos burnoj sudbini, Sarajevo je mesto tople duše, dobre kuhinje i zabave, te je i u novom milenijumu draga destinacija mnogim putnicima iz regiona i Evrope, pa i čitavog sveta.

2. BANJA LUKA

Lepa Banja luka na Vrbasu smeštena je u zapadnom delu Bosne i Hercegovine i važi za jedan od najlepših gradova u zemlji. Banja Luka je sedište uprave Republike Srpske i glavno kulturno središte u ovom delu teritorije.

Zanimljiva je njena bogata prirodna okolina i prostranstvo samoga grada, sa kojim u razmeri Banja Luka nije gusto naseljena. Oko grada su šume pune divljači, a vode u okolini obiluju ribom. Sama reka Vrbas protiče kroz grad i u okviru Banja Luke joj se pridružuju rečice Crkvena, Vrbanja i Suturlija, što joj daje poseban šarm.

3. TUZLA

Grad Tuzla je deo jedinstvene i lepo zaokružene ekološke sredine, koju čine planinski venac Majevica, na čijim se obroncima sam grad nalazi, te planina Ozren, Konjih i Javornik. Čitavu celinu upotpunjavaju reke Jala i Spreča. Tuzla leži na severoistočnom kraju Bosne i Hercegovine i izuzetno je dobro konettovana sa drugim gradovima regiona.

To je grad sa izuzetno dugim istorijskim kontinuitetom na evropskim prostorima, jedno od najstarijih naselja. Često ga njegovi stanovnici nazivaju ‘gradom na zrnu soli’, zbog velike količine kamene soli koju je tu ostavilo davno Panonsko more. Tuzlanska so je svima u regionu veoma dobro poznat proizvod. Sam naziv Tuzla je zapravo turska reč za solanu.

4. ZENICA

Grad lepog imena, smešten u samom središnjem delu Bosne i Hercegovine verovatno svoje ime duguje upravo tom posebnom položaju, kao ‘zenice’ nekedašnje, pa i današnje zemlje na tom prostoru. Njeno ime se pojavljuje u dubrovačkim analima ranog XV veka, a nosi ga i dan danas.

Grad Zenica je dugo bio značajan centar bazne industrije, a inače je ekonomski centar središnje Bosne i sa gradovima jajce i travnik čini jedan od najuticajnijih gradova u tom delu države.

5. MOSTAR

Teško da iko može ostati ravnodušan na rmantičan i nostalgičan pejzaž mostarskog Starog mosta, inače prvog bosansko hercegovačkog kulturnog spomenika koji je dobio počasno mesto na UNESCO listi spomenika čuvara kulturne baštine čitavog sveta. Često se naziva i ‘gradom na Neretvi’, preko koje se i lepi Stari most proteže.

Ime Mostar je dobio po nekadašnjim nadzornicima mostova na reci. Danas, Mostar je središte Hercegovačko neretvanskog kantona, te predstavlja najveće urbano jezgro u državi, a prema broju stanovnika, procenjenoj na 64 301 peti je po redu u Bosni i Hercegovini.

6. BIHAĆ

Bihać je grad na samom severozapadu Bosne i Hercegovine, u krajoliku koji je još od praistorijskih vremena bio prepoznat kao pogodno i plodno mesto za naseljeavanj, te se na tom prostoru mogu naći zaostaci kultura iz veoma ranog doba. Pleme japoda koje je tu živelo kasnije su pokorili Rimljani, vekovima kasnije su ovim teritorijama vladali franački, vizantijski, bosanski, hrvatski i ugarski vladari, a kao i većina gradova u regionu, potpadao je i pod tursku vlast.

Zanimljivo je da reč bihać označava kraljevsko dobro, što je taj predeo tokom srednjeg veka i bio. Krajem XX veka, Bihać je bio pretežno bošnjački grad.

7. BRČKO

Brčko je interesantan gradić na samom severoistočnom kraju Bosne i Hercegovine, a za njega je posebno zanimljivo to što je u isto vreme važan centar Bosanske Posavine, no i centar Distrikta Brčko. Ta oblast zapravo predstavlja jedinstvenu administrativno upravnu jedinicu koja nije pod upravom Republike Srpske, kao ni Federacije Bosne i Hercegovine.

Brčko je nažalost dosta oštećen grad u ratovima devedesetih godina prošlog veka, te, na žalost, dosta vrednih istorijskih zdanja nije preživelo. Samo jezgro grada bilo je izgrađeno u interesantnoj vizantijsko mavarskoj arhitekturi. Brčko je veoma važan tranzitni centar kopnenih puteva, a njegova luka na Savi je jedna od važnih stanica dugog plovnog puta od Crnog mora do Baltika.

8. BIJELJINA

Bijeljina se nalazi pri samom dnu liste najvećih gradova u Bosni i Hercegovini, no u Republici Srpskoj je na drugom mestu po broju stanovnika. Bijeljina leži u bogatoj Semberiji i važi za plodan ravničarski centar. Semberija je bila naseljena od mlađeg kamenog doba, a čitav kraj je u antičko doba bio rimska provincija.

U letopisima Dubrovačkog arhiva pominje se ime Bijeljne, u XV veku, a tokom čitavog razdoblja tu su vladale stalne borbe za prevlast mađarskih, bosanskih i srpskih vođa. Grad je pretrpeo burnu istoriju u tursko doba, potpadajući i pod vlast Turaka i pod upravu Austrijanaca. Preporod je doživela nakon Prvog svetskog rata, ali je proživela teške dane u novijoj turblentnoj istoriji. Grad je važan centar prehrambene industrije i prepoznatljiv je po lepom trgu i gradskom parku.

9. PRIJEDOR

Smešten u Potkozarju, Preijedor je treći grad po naseljenosti u Republici Srpskoj. Još jedan je od gradova u regionu čije se postojanje može pratiti u daleku milenijumsku prošlost sve do praistorijskog doba. Grad Prijedor se, međutim, prvi put po tom nazivu pominje krajem XVII veka, mada je tačan datum postanka grada nepoznanica.

Tokom duge istorije, grad je bio naseljavan stanovništvom raznih nacionalnosti, a prema poslednjim procenama sada tamo većinski žive pripadnici srpske nacionalnosti. Danas je to grad u zapadnom delu Bosne i Hercegovine, sedište istoimene opštine.

10. TRAVNIK

Grad Travnik je poslednji na našoj listi, a kao i drugi gradovi u Bosni i Hercegovini, može da se pohvali izuzetno dugom istorijom. Neki arheološki podaci sveoče o ispiranju zlata iz reke Lašve, na kojoj gradić leži, još u predrimsko doba, ali prvi zapisi o gradu potiču iz XV veka. Travnička tvrđava, koja i danas čini prelepo panoramu grada, potiče iz XI veka.

Bio je važan trgovački i zanatski centar, a tokom Drugog svetskog rata doživeo je svoje smutne dane. U Travniku se nalazi dosta crkava i džamija, a gradski muzej Travnika, podignut polovinom prošlog veka, jedan je od najupečatljivijih u celom regionu.