Stopića pećina – informacije i zanimljivosti

Stopića pećina je smeštena na severoistočnim padinama Zlatibora, tačno između dva sela – Trnave i Rožanstva. Od Beograda je udaljena oko 250 km, a od najbližeg grada Užica nekih 30 km. Ako ste na odmoru na Zlatiboru, do Stopića pećine vas deli 19 km. Magistralni put Sirogojno-Zlatibor se nalazi iznad Stopića pećine i odatle ide uređena staza do samog ulaska u pećinu. Kada se spuštate tom interesantnom stazom, uživaćete u zelenilu i stenama sa obe strane. Postoje i rukohvati i ograda kako bi silazak bio bezbedan.

Sam otvor pećine gde se ulazi u ovo veličanstvo prirode je veoma impresivan. On je smešten sa desne strane reke Prištavice na 711.18 m nadmorske visine, visok je 18 m i širok 35 m. Na ulazu postoji i velika metalna kapija.

Ova pećina je rečna pećina. Kroz nju teče Trnavski potok. Pećina je dugačka 1691.5 m. U njoj ima pet delova ili pet celina koje su nazvane sledećim imenima: Tamna dvorana, Svetla dvorana, Kanal sa kadama, Rečni kanal i Velika sala sa kadama. Staze za šetnju kroz pećinu su ograđene i osvetljene.

Tzv. bigrene kade zaštitni su znak ove pećine. To su vrlo specifične prirodne kade koje su nastale taloženjem krečnjaka. S vremena na vreme ove kade su poplavljene. Neke imaju dubinu i do 7 m. Zbog svoje veličine, zaista su nešto posebno u ovom regionu.

Jovan Cvijić je bio prvi naučnik koji je obavio speleološka istraživanja u ovoj pećini. To je učinio dva puta – 1909. i 1913. godine.

Izgled Stopića pećine

Stopića pećina je dobila naziv po zaseoku Stopići. Ovaj zaselak se nalazi preko puta ulaza u samu pećinu. U tom zaseoku živi i familija Stopići koja je ostavila i prve zapisane tragove o pećini još 1816. godine. Verovatno je i po njima pećina dobila ime. U ovom trenutku je uređeno 280 m pećine, a i nadalje se radi na uređivanju. U tih 280 m postoje četiri celine koje smo već pobrojali, a peta celina je izvor koji nosi simbolično ime “Izvor života”.

Otvor Stopića pećine je drugi najveći otvor u Srbiji (18 x 35 m). Prvi najveći otvor ima Potpećka pećina nadomak Užica, a to je ujedno i najveći ulaz u Evropi. Zanimljivo je reći da je celina sa nazivom Svetla dvorana ona koja se nalazi blizu velikog otvora, pa najveća količina dnevne svetlosti ulazi u nju. U Svetloj dvorani, odmah po ulazu, sa desne strane, nalazi se jedna siparska kupa. Sipar je organski materijal i on je vekovima propadao kroz otvor na tavanici. U pitanju je jedan vertikalni kanal koji seže sve do površine zemlje. Od kote staze do površine ima nekih 70 m.

Sledeća dvorana je Tamna dvorana. Ona se tako zove zbog toga što je dosta tamnija od prve. Posle nje se dolazi u dvoranu sa bigrenim kadama.

Kao što smo rekli, pećina je rečnog tipa. U njoj nema podnog nakita, tačnije, nema ga u uređenom delu pećine, ali dublje u neuređenim delovima ga ima više. Razlog tome je to što voda nabuja, čak se i do dva metra izdigne nivo potočića, pa onda čisti sve pred sobom. Skida stare slojeve šljunka i nanosi nove. Na taj način ona onemogućava formiranje podnog nakita.

Visećeg nakita ima sasvim dovoljno i kako kažu istraživači, potrebno je 100 godina da bi se stvorio 1 cm visećeg nakita. Nakit nastaje tako što kapljica vode otpadne sa plafona, ona ostavi za sobom sloj kamenca. Taložeći slojeve, formira stalaktite. Kada kapljica padne na pod, ona formira stalagmite. Kada se stalagmiti dodirnu, zovu se stalagmati.

Zaštitni znak pećine su bigrene kade. To je posebnost u Srbiji, pa čak i u ovom delu Evrope. 98 % sastava ovih stena od kojih se i kade sastoje je kalcijum karbonat, 1.2 % je kvarc, pa se zato vide šljokice na steni, a 0.8 % je gvožđe. Kada gvožđe dođe u dodir sa vodom, ono stvara koroziju. To steni daje karakterističnu žućkastu boju. Najplića kada u Stopića pećini je nekih 15 cm, a najdublja je 1.8 m. Najduža kada je negde oko 12 m. To je ono što se može videti u uređenom delu.

Na vrhu kada postoji jedan prolaz. Upravo na tom prolazu počinje Kanal sa kadama. Ovaj kanal je dugačak oko 655 m i izlazi na površinu zemlje. Uz taj kanal postoji i niz kada, tačnije još 40 m kada, među kojima se nalazi i najdublja od 7.2 m. Kade su ponekad pune vodom, a ponekad su prazne. To zavisi od spoljašnjeg faktora. Kada ima padavina i topljenja snega, onda su kade pune, a kada je suša onda su prazne.

Vodopad “Izvor života” je simbolično nazvan tako, zbog toga što kada se ugase sva svetla u pećini do tog vodopada dopire tračak svetlosti sa spoljašnjeg ulaza. Vodopad je visine od nekih 9.5 m. Sa njegovog vrha počinje još jedan krak pećine koji se naziva Ponor.

Ponor je dugačak 755 m i izlazi na površinu. Razlika između dva kraka je ravno 100 m.

U planu je uređivanje oba kanala, gornjeg dela pećine kako bi se videle sve kade i uređivanje Ponora jer je on prepun pećinskog nakita (stalaktita, stalagmita, stalagmata, baldahina). U Ponoru se nalaze i bigreni lonci. Ovi lonci su nastali tako što je voda svojim brzim tokom tekla, vrtložila i bušila lonce u podu pećine.

Zanimljivosti o Stopića pećini

Prvi pisani tragovi o otkrivanju pećine koji su sačuvani do danas potiču iz 1816. godine. Od kad su se Stopići doselili u zaselak na kraju Rožanstava, veruje se da i pećina nosi ovaj naziv, mada postoje indicije da se za pećinu zna i pre toga.

Postoje i različite priče vezane za pećinu. Naime, jedna starica je 1964. godine, čuvajući ovce, u planini iznad pećine, zagubila ovce u sumrak. Tražeći ovce ona se survala niz liticu. Tu se okačila na jednu bukvu gde su je kasnije vatrogasci i policija skinuli.

Druga priča je da je Boža Janković, koji je išao iz sela Rožanstva ovuda, propao u jednu duguru i kasnije je tu nađen na siparskoj kupi. Nosio je i mešinu sa rakijom. Ta mešina se zakačila za jednu granu i ostala, a on je propao i nastradao. Pao je sa visine od 68 m. Mesto gde je Boža propao, sada se zove “Božina dugura”.

Turisti kažu da je pećina vrlo lepo osvetljena. To su uradili ljudi koji se razumeju u lepotu ovog prirodnog fenomena.

Temperatura u pećini u prolećnim mesecima iznosi oko 15º C, dok je tokom zime temperatura za nekoliko stepeni viša nego napolju.

Treba napomenuti da je ova pećina pod zaštitom države, a o njoj se stara Turistička organizacija Zlatibora.

U Stopića pećini ima pored turista i drugih živih stvorova. To su naravno slepi miševi, potom paukovi, račići i ribice.

Kažu da su mnogi stanovnici ovog kraja pokušavali da prođu kroz pećinu i izađu na drugi kraj. Ali nikome to nije pošlo za rukom. To je zbog toga što unutra ima mnogo prepreka, a najveće predstavljaju ledena voda i sifoni.

Ko je sve istraživao ovu pećinu?

Jedan od prvih pisanih naučnih tragova o Stopića pećini potiče iz 1901. godine iz Zapisnika Srpskog speleološkog društva. Ovaj zapis je ostavio Radosav Vasović.

Kao što smo već napomenuli, prva prava speleološka istraživanja je obavio naš veliki geograf Jovan Cvijić (u dva navrata, 1909. i 1913. godine).

1957. godine su izvršena prva detaljnija istraživanja pod vođstvom Radovana Ršumovića. Ovu pećinu nisu izučavali samo domaći, već i strani speleolozi. Tako su 1983. i 1984. godine ovde dolazili češki speleolozi i vrlo detaljno ispitivali Kanal sa kadama, Rečni kanal i dr.

Od svih, najviše podataka je ostavio doktor speleologije Radenko Lazarević. Zahvaljujući njemu nastala je i velika monografija koja je štampana 1994. godine.

Radno vreme Stopića pećine

Stopića pećina u letnjim mesecima radi svakog dana od 9.30 do 18.00 časova. Cena ulaznice je simboličnih 250 dinara. Statistike kažu da je u 2017. godini postignuta najveća poseta turista. Kroz pećinu je šetalo 61.280 ljudi.

Kako se stiže do Stopića pećine?

Do Stopića pećine se stiže magistralnim putem Užice-Crna Gora. Nekoliko kilometara nakon kružnog toka, pored mesta Kraljeve vode koje se nalazi na Zlatiboru (kada idete u pravcu Crne Gore), dolazite do odvajanja za Gostilje i Sirogojno. Treba pratiti znak Sirogojno, a onda ćete na levoj strani videti znak za Stopića pećinu. Kada skrenete, uskoro ćete videti parking, gde se možete zaustaviti.

Svi oni koji se nalaze u ovom kraju mogu obići i druge turističke atrakcije. U blizini je planina Zlatibor, koja je priča za sebe. Obično gosti sa Zlatibora dolaze u Stopića pećinu na izlet. U blizini je i etno selo Sirogojno koje je napravljeno tako što su u njega donete drvene i kamene kuće iz svih krajeva planine Zlatibor. U Sirogojnu se mogu kupiti i čuveni vuneni džemperi iz domaće radinosti.

Vrlo blizu Stopića pećine, nalazi se i vodopad Gostilje u istoimenom selu. Oko vodopada se nalaze bukove i borove šume, pa se u vrelim letnjim danima ovde pronalazi najbolje osveženje.

Druga poznata pećina, pored Stopića pećine je Potpećka pećina. Kao što smo rekli, ova pećina ima najveći otvor u ovom delu Evrope (visine 50 m). I ova pećina je uređena za turiste, koji mogu uživati u 555 m pećinskog prostora.