Carska bara – informacije i zanimljivosti

Specijalni rezervat prirode Carska bara nalazi se između Novog Sada, Beograda i Zrenjanina i između dve reke Begeja i Tise. Ovaj rezervat je zapravo ostatak nekadašnjeg plavnog područja duž donjeg toka Begeja. 2004. godine, Carska bara je proglašena za jedno od nekoliko “savršenih mesta” na Koridoru 10.

Ovu prirodnu atrakciju je najbolje obići “carskom lađom” jer se tako mogu videti retke biljke i životinje i može se uživati u miru i redu koji je priroda stvorila, a ljudska ruka nije pokvarila.

Svega 60-ak kilometara severno od Beograda, nalazi se jedan od najznačajnijih evropskih rezervata barskih ptica. Još daleke 1955. godine područje Carske bare je zaštićeno, a status Specijalnog rezervata prirode u granicama kakve su danas, dobila je 2011. godine.

Od Beograda do Carske bare se može doći zrenjaninskim putem. Ovaj put je kvalitetno asfaltiran, pa se stiže za nekih sat vremena.

Na skretanju za rezervat sa ovog puta, na samom ulazu, nalazi se jedno lepo i prijatno mesto. To je restoran Trofej i pored njega etno-selo Tiganjica. Ovaj ambijent je uređen sa puno pažnje.

Možete uživati u zanimljivim detaljima, starim predmetima iz ovog kraja i okoline, kao što možete sebi priuštiti i domaći obrok po povoljnim cenama. Ako ne želite da jedete, možete popiti kafu i nastaviti ka Carskoj bari.

Pored restorana, u ovom kompleksu se nalazi i fantastično sređen smeštaj, pa ko odluči da prenoći, neće se pokajati, već će uživati u mirnom snu.

Pored restorana i konačišta, nalazi se i lepo uređen travnjak sa dečijim igralištem, kao i mali zoo vrt u kome su domaće životinje. Put odatle do rezervata je takođe asfaltiran i uređen. Turisti obično pre vožnje (plovidbe) po Starom Begeju svraćaju u Prirodnjačku kuću u kojoj se nalazi muzejska postavka sa vrstama životinja i ptica čije je stanište inače na području Carske bare.

U ovoj Prirodnjačkoj kući mogu se dobiti brojne korisne informacije o samoj bari koje su istaknute na panoima.

Turisti se zatim spuštaju do same bare. Svakog vikenda sa određenog mesta u 13 h kreće redovna plovidba turističkim brodićem koji nosi ime Carska lađa. Naravno, dostupni su i drugi načini za obilazak delova rezervata koji su otvoreni za posetioce.

Turisti mogu iznajmiti motorni čamac sa vodičem, a svi oni koji vole samostalne avanture mogu iznajmiti kanu i veslati.

Pored vodenog puta i obilaska Carske bare na taj način, do određenih ključnih tačaka za posmatranje ptica, može se doći i uređenom pešačkom stazom. Takođe, šire područje rezervata je moguće obilaziti i terenskim biciklima po za to napravljenoj stazi koja je duga 21 km. Ornitološku vrednost rezervata sačinjava 250 vrsta ptica koje se nalaze na prostoru Carske bare.

Posebnu karakterističnost Carske bare sačinjava činjenica da je ovo jedino mesto gde se može pronaći 10 vrsta evropskih čaplji.

U Carskoj bari se mogu videti ptice sa globalnih lista ugroženih vrsta kao što su mali kormoran, orao belorepan, poljska jarebica i stepski sokol.

Carska bara jeste najznačajnija, ali ne i jedina zanimljivost na području Zrenjanina.  Usput možete obići i selo Ečka sa svojim veoma poznatim Kaštelom.

Kaštel je na početku 19. veka podigla jedna vlastelinska porodica. Ovo istorijsko zdanje je sada potpuno renovirano. Pretvoreno je u hotel visoke kategorije. Njegov smeštajni kapacitet i komfor koji nudi zadovoljavaju i najprobirljivije goste.

U kompleksu hotela se nalazi veliki uređeni park sa divnom fontanom. Tu možete šetati, uživati, odmarati. U samom hotelu se možete raspitati za program lovnog turizma.

Ako provedete vikend u Kaštelu, onda možete otići i 10-ak kilometara dalje na sever, do grada Zrenjanina i do njegovog centralnog starog jezgra. Tu ćete videti Narodni muzej, katoličku katedralu i pravoslavnu crkvu (u samom centru), a možete obići i Gradsku kuću koja je izgrađena u baroknom stilu.

Specijalni rezervat prirode Carska bara

Kao što smo na početku spomenuli, ovo područje je prvi put zaštićeno 1955. godine. Tada je “Vojtina mlaka” bila proglašena za deo prirode sa izuzetnim lepotama.

1986. godine je došlo do nešto šire zaštite područja Carske bare i Starog Begeja. Tada je ovaj kompleks proglašen za Regionalni park prirode pod nazivom “Stari Begej” i zauzimao je površinu od 1300 hektara.

U okviru njega se nalazio i Strogi prirodni rezervat ili sama Carska bara koja je obuhvatala površinu od 447 hektara. Taj deo ima izvornu prirodu koja je skoro nepromenjena ljudskim delovanjem.

2008. godine je došlo do šire prostorne zaštite ovog dela prirode i tada je proglašen za Specijalni rezervat prirode “Stari Begej-Carska bara”. Ovim rešenjem je bilo predviđeno da se prošire granice rezervata, pa je posebnom uredbom iz juna 2011. godine zaštićeno ukupno 4726 hektara. Ovom uredbom su tačno utvrđeni režimi zaštite koji se razlikuju po stepenima.

Međunarodna unija za zaštitu prirode (IUCN) ima svoju posebnu klasifikaciju. Po ovoj klasifikaciji, Specijalni rezervat Stari Begej-Carska bara pripada IV kategoriji, odnosno Području upravljanja staništima i vrstama ili kako se to na engleskom kaže Habitat and species management area.

1990. godine u švajcarskom gradu Montreaux, održana je konferencija u sklopu Ramsarske konvencije o vodenim staništima od međunarodnog značaja. Tada je odlučeno da se Carska bara predloži za važnu baru od međunarodnog značaja za vodenu pernatu divljač i da uđe na spisak močvara od međunarodnog značaja.

Od 25. marta 1996. godine, ovaj naš Specijalni rezervat se nalazi na listi Ramsarskih područja kao močvarno područje izuzetnih prirodnih vrednosti (tj. vlažno zemljište od međunarodnog značaja).

Pored toga, ovaj Specijalni rezervat prirode je i pod zaštitom UNESCO kao deo IBA projekta (International Bird Area).

Prirodne odlike Carske bare

Carska bara je u stvari mrtvaja Begeja. Begej je ovu mrtvaju napravio još u doba holocena. Pre nego što je urađena regulacija reke Begej i pre nego što je napravljen ribnjak, Begej je stalno plavio.

Tokom tih plavnih talasa, svaki put je preplavljivao rit koji je bio dosta prostran.

Kada je regulisanje završeno, severno od korita reke Begej, došlo je do stvaranja nekoliko bara, a to su Tiganjica, Perleska bara, Male bare i Carska bara sa Vojtinom Mlakom.

Površinskim priticanjem iz reke Begej, Carska bara prima vodu. Takođe, dobijanje vode ide i iz ribnjaka, podzemnim priticanjem freatske izdani i izlučivanjem padavina.

Voda iz Carske bare ide tako što površinski otiče, izliva se u ribnjake, podzemno otiče ili isparava.

Ševar, trska i nizijska šuma su se oblikovali zahvaljujući maloj nadmorskoj visini, stepsko-kontinentalnoj klimi i načinu hranjenja.

U vodi postoje i slojevi treseta koji su nastali tako što su se gomilali ostaci barskih biljaka.

Sama voda je tamne boje zbog toga što u njoj postoji velika količina rastvorenih organskih materija.

Ekosistemi u Carskoj bari

U Specijalnom rezervatu Carska bara postoje brojni ekosistemi. To su: barski, livadski, močvarski, jezersko-ribnjački, slatinski, rečni, šumski, stepski i oranični.

Svi ovi ekosistemi su mozaično raspoređeni i ispresecani poljskim putevima, nasipima i kanalima.

Karakteristike ovih ekosistema podrazumevaju abiotičke uslove, ali i uticaj čoveka koji menja ove uslove.

Takođe, on obuhvata i celokupan živi svet zajedno sa biljnim pokrivačem. Na ovom području se zapravo nalaze dve potpuno suprotne vegetacije. To su zonalna stepska vegetacija sa enklavama intrazonalnih slatina i azonalna močvarna i vodena.

Kakva je flora Carske bare?

Na ovom prostoru može se naći negde oko 500 različitih biljnih vrsta. Od tih 500 vrsta barem 30 je popisano kao vrsta prirodne retkosti.

Kada se flora raščlanjuje fitogeografski, onda se uviđa da su najprisutnije vrste pontskog, panonskog i kontinentalnog tipa.

U panonske endemske biljke spadaju panonski zvezdan (Aster tripolium var. Pannonicus) i slatinska palamida (Cirsium brachycephalum). Ova poslednja je endem sa evropske Crvene liste. Panonski zvezdan je vrlo redak varijetet.

U retke pontske vrste spadaju kamforika (Camphorosma annua), vranjmil (Slatica gmelini), gorocvet (Adonis vernalis).

U kontinentalne vrste spadaju kantarion (Hypericium elegans), rod luka (Allium angulosum), pelin (Artemisia maritima), slatinski ljutić (Ranunculus pedatus). Posebno su važne močvarne orhideje koje spadaju u porodicu kaćuna, kao i žuti lokvanji, lokvanjčići i mešinke.

Zaštićene vrste u Carskoj abri su: gorocvet, žuti lokvanj, beli lokvanj, borak, močvarna orhideja, iđirot, vodeni orašak.

U Crvenoj knjizi Srbije se nalaze: kamforika, mešinka, kantarion, slatinski ljutić i lokvanjčić; a na Crvenoj listi Evrope se nalazi slatinska palamida.

Ptice Carske bare

U Specijalnom rezervatu Carska bara mogu se pronaći vrlo retke i ugrožene vrste ptica: siva čaplja, stepski soko, pčelarica.

Kao što je već rečeno, posebnu ornitološku vrednost rezervata čini skup od 250 vrsta ptica, a od njih je 140 gnezdarica.

Globalno ugrožene vrste su: mali kormoran, plavokljuna patka, mala guska, orao belorepan, prdavac, riđogrli gnjurac, žuta čaplja, velika bela čaplja, mala bela čaplja, kašikara, ražanj, bela roda, crna roda, plovka glogovnjača, plovka kašikara, osičar, mrka lunja, orao kliktaš, stepski soko, poljska jarebica, prepelica, belobrada čigra, crnoglavi svrčak, ritska sova, gavran.

Ribe Carske bare

U rezervatu se nalaze delovi koji su nonstop pod vodom, kao i oni delovi koji se s vremena na vreme plave, pa to dovodi do toga da se ribe prirodno reprodukuju ili da dođu da se hrane i mreste iz Starog Begeja.

Statistika kaže da u rezervatu ima preko 24 vrsta riba. Poznate su sledeće: štuka, šaran, deverika, čikov, sunčanica, som, somić, srebrni karaš, linjak, beli tolstolobik, sivi tolstolobik, smuđ, bandar, balavac, gavčica.

Vodozemci i gmizavci Carske bare

Najdominantnije su sledeće vrste: tritoni, žabe (skoro sve vrste), barske kornjače, belouške, ribarice, livadski gušteri, smukovi.

Cene obilaska Carske bare

Grupna poseta turističkim brodom košta 300 dinara za predškolski uzrast, dok za školski uzrast iznosi 400 dinara.

Zakup kompletnog broda iznosi 20.000 dinara za dva sata.

Odrasli plaćaju 450 dinara.

Iznajmljivanje motornog čamca sa licenciranim vodičem za šest osoba iznosi 2500 dinara za dva sata.

Ko želi da iznajmi kanu ili čamac na veslanje treba da izdvoji 500 dinara za sat vremena.